Gallup araştırma şirketinin 142 ülke ve bölgeden 15 yaş üstü yaklaşık 146.000 kişiyle görüşerek yaptığı Küresel Duygular (Global Emotions) Raporu 2023 yayınlandı. Ülkemizde henüz pek yankı uyandırmadı ama çok önemli bir rapor aslında! Gallup Pozitif ve Negatif Deneyim Endeksi’nin ölçüldüğü bu Rapor 2006’dan bu yana 18 yıldır yayınlanıyor. Bu endeksle GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) gibi geleneksel geçimbilimsel (ekonomik) göstergelerin yakalayamadığı yaşamın maddi olmayan değerleri (duyguları – feelings and emotions) ölçülüyor.
Gallup’un bu yılki raporunda Negatif Deneyim Endeksi’inde içerilmeyen ‘Küresel Yalnızlık 2023 Gallup Ölçümü’ sonuçları da mevcut.
RAPORUN YÖNTEMİ
Raporda iki öbek soru var:
A) Negatif Deneyim Endeksi (NDE) Puanı soruları
A1. Fiziksel ağrı
A2. Endişe
A3. Üzüntü
A4. Stres
A5. Kızgınlık
B) Pozitif Deneyim Endeksi (PDE) Puanı soruları
B1. İyi dinlenme
B2. Saygı gösterilmek
B3. Tebessüm veya gülmek
B4. Keyif almak
B5. İlginç bir şey öğrenmek veya yapmak
Bu sorular hakkında deneklerin bir gün önceki günlük deneyimleri Evet / Hayır olarak sorgulanıyor. Sorulara telefonla veya yüzyüze görüşmeyle alınan yanıtlardan yararlanılarak 0 ile 100 arası bir ülke indeks değeri hesaplanıyor. Güvenirlik katsayısı yüzde 95 olarak belirlenmiş. Örnekleme hataları aralığı ise yüzde 2,2 ile yüzde 5,5 arasında olmuş. Çalışmada yaklaşık 1000’i aşkın kişiyle telefonla veya yüzyüze görüşmeler yapılmış. Çin bölümünde ise araştırma 2200 kişiyle web üzerinden yürütülmüş.
POZİTİF DENEYİM ENDEKSİNDEKİ (PDE) GELİŞME
PDE küreselde 2023’te (Ukrayna üzerinden Rusya – NATO savaşı, İsrail – Hamas savaşı vb. çatışmalara karşın) küresel salgın öncesi dönemdeki düzeyine (2022’ye göre 1 puan artarak 2023’de 71 puana) erişmiş.
Alt sorulara bakıldığında sonuçlar şöyle: İyi dinlenme (yüzde 71), tebessüm veya gülmek (yüzde 73), keyif almak (yüzde 73), ilginç bir şey öğrenmek veya yapmak (yüzde 54), saygı gösterilmek (yüzde 85), İlk üç soru ya yanıtlar dengeli seyretmiş. Son ikisi yön değiştirmiş. İlki ‘saygı gösterilmek’ konusundaki puan geçen yıla göre 2 puan (yüzde) düşmüş (görgüsüzlük çağında olduğumuzu biliyoruz da şiddeti artıyor herhalde, bkz. Yüksel Söylemez, Görgüsüzlük Çağı, ODTÜ Yayıncılık);
İkincisi ‘ilginç bir şey öğrenmek veya yapmak’ bileşeninde ise geçen yıla göre 4 puan yükseliş var ama acaba ‘ilginç’ tanımı ne için kullanılıyor deneklerce? Google'da Yılın Arama Trendleri" raporuyla yayınlanan verilere göre, 1 Ocak-27 Kasım 2023 tarihleri arasında yapılan aramalarda Türkiye'ye baktığımızda yılın arama trendlerine ''88 nerenin plakası", "Sinan Oğan", "Taha Duymaz", Yalı Çapkını'', ''Aşure tarifi'' ve ''Sürekli başım dönüyor gibi hissediyorum'' damga vurmuş. Acaba akıl tutulması mı yaşıyoruz içinde olduğumuz yeni ortaçağda? Bkz. Mark Horkheimer, Akıl Tutulması, Metis Yayınları.
YAŞ GRUPLARINA GÖRE PDE
Yaş grupları bazında bakıldığında 15-30 yaş öbeği 74 puanla en iyi durumda, küresel salgın öncesi düzeye gelmişler. Ama indeksteki gelişmenin büyük bölümü 30 ve üstü yaşlardaki öbekten kaynaklanmış.
ÜLKELERE GÖRE PDE
PDE sonuçlarına ülkeler temelinde bakıldığında 2017’den beri en düşük puanı alan Afganistan (2023: yüzde 38) onunla birlikte düşük puan alan ülkeler Kuzey Kıbrıs (46), Sürpriz ülke (47), Lübnan (51), Yemen (53), Litvanya (54), Nepal (55), Etyopya (55), Mısır (55), Ukrayna (56), Sierra Leone (56), Bengladeş (56).
En yüksek ülkeler ise yüzde 86 ile Paraguay, Panama, sonra Guatemala (85), Meksika ve Endonezya (84), El Salvador ve Costa Rika (83), Malezya, Senegal, Filipinler ve Tayland (82).
PDE çizelgesinde Latin Amerika ve Güney Asya ülkeleri yine liderliği kapıyorlar. 2023 küresel sıralamalarında bu iki bölgenin dışında bir tek Afrika’dan (2021’de liste başı olan) Senegal var.
Kimi ülkeler geçen yılki genel puanlarına göre çift basamaklı artışlar sağlamışlar. Bunların arasında şu ülkeler var: Hindistan (12 puan), İzlanda (11 puan) ve Çin ve Yunanistan (10 puan)
NEGATİF DENEYİM ENDEKSİNDEKİ (NDE) GELİŞME
NDE küreselde 2014’ten bu yana ilk kez 2023’te düşmüş: 31 puan olmuş ve 2019’daki değere gelmiş. Yine de 2007-2019 yıllarına ilişkin değerlerden yüksek bir değer bu! Çin’de 5 puan düşerken, Hindistan’da 4 puan düşmüş. Bu ikisini endekse dâhil etmezsek endeks puanı 32 oluyor, yani bu iki ülkeye şükran!
Alt sorulara bakıldığında ise durum şöyle: Endişe (yüzde 40), üzüntü (yüzde 26), stres ( yüzde 37), kızgınlık (yüzde 22), fiziksel ağrı (yüzde 30). Tüm negatif duygularda düşüş var, bu iyi haber elbette.
En fazla stres üç puan düşmüş ve küresel salgın dönemindeki düzeylerin altına inmiş ve 37 puan olmuş. Ancak stres halen 10 yıl önceki seviyelerine (% 33) göre yüksek! En fazla stres düşmesi olan ülkelerden bir Çin 12 puan birden düşmüş, bu da küresel değeri etkilemiş. Beri yandan endişe ve üzüntü birer puan düşmüş. Fiziksel ağrı iki puan düşerken, kızgınlık bir puan düşmüş.
YAŞ GRUPLARINA GÖRE NDE
15-30 yaş aralığındaki grup 28 puan ile en az negatif olan grup olmuş. 30-49 yaş aralığındaki grubun puanı 34 ve 50 yaş üstü grubun puanı 31 olmuş. 2023’te tüm grupların puanı düşmekle birlikte halen tüm grupların puanları 10 yıl öncekine göre hala yüksek!
ÜLKELERE GÖRE NDE
NDE’ndeki en kötü ülke 53 puan ile Gine iken, 11 puan alan Vietnam ikinci kez çizelgenin dibinde!
NDE sonuçlarına ülke temelinde bakıldığında en yüksek ülkeler şunlar olmuş: Gine (53), Çad (51), Sierra Leone (yüzde 50), Kongo Demokratik Cumhuriyeti (49), Irak (49), Ürdün (48), Afganistan (47), İsrail (47), Liberya (47), Benin (45), Komorlar (45), Nijerya (45), Kuzey Kıbrıs (45).
2023’te en düşük NDE puanı olan ülkeler ise şunlar olmuş: Vietnam (11), Kazakistan (14), Kırgızistan (15), Tayvan (17), Polonya (17), Özbekistan (19), Moğolistan (19), Malezya (19), Rusya (20), Kosova (20), Estonya (20). Bu ülkelerin birçoğu zaten yıllardır bu öbekte, örneğin Estonya, Kosova, Tayvan, Kazakistan, Kırgızistan ve Vietnam.
YA TÜRKİYE ?
Ülkemizin mevcut yönetimindeki Pozitif Deneyim Endeksi (PDE) sonuçlarına bakalım. Yukarıda PDE paragrafındaki sürpriz ülke Türkiye idi. Onu açıklamayı sona sakladık. Türkiye’nin puanı patinaj yapıyor: geçen yıl yüzde 45 iken şimdi 47 puan ile Kuzey Kıbrıs ve Afganistan ile birlikte sondan üçüncü! Yani ülkemizdeki yönetim her 10 kişiden asgari 5 kişiye pozitif duygular içerisinde yaşamak olanağı vermiyor!
NDE sonuçlarına göre de en olumsuz çeyrekte yer alıyoruz. Herhalde bu nedenle olsa gerek Gallup’un da içinde olduğu bir grup tarafından yayınlanan Dünya Mutluluk Raporu’nda da 143 ülke arasında ülkemiz 4,975 puan ile taa 98. sırada! Bütün araştırmalar aynı şeye işaret ediyor: Mevcut yönetim ile ülkemiz insanlarının çoğunluğu mutsuz ve pozitif duygular yaşayamıyor! Umay Ana’dan halkı mutlu edecek bir yönetim dileyelim.
YALNIZLIK ENDEKSİ
Gallup son dönemde negatif duygular listesine yalnızlığı da ekledi. İleriki dönemde bu duygu NDE’ne dahil edilecekmiş. 2023’teki ilk ölçümde her beş yetişkinden yaklaşık biri (yüzde 23) yalnızlık duygusunu ifade etmiş. Bu derece dünyanın çeşitli yerlerinde çok farklı: Yüzde 6 ile Vietnam’da çok düşük iken, bir ada ülkesi olan Komorlar’da yüzde 45!
Yalnızlık duygusu ile diğer negatif duygular arasındaki ilişki beklenebileceği üzere çok yüksek! Örneğin, yalnızlık çekenlerin yüzde 54’ü üzüntü duygusu beyan ederken, yalnızlık çekmeyenlerin üzüntü duygusu beyanı sadece yüzde 18 (yani ilk grubun puanı üç kat fazla)! Buna ilişkin tabloda yazımızda mevcut.
Yalnızlık NDE’e dahil edildiğinde endeks ile insanların yaşam değerlendirmeleri arasındaki ilişki daha da yükseliyormuş. Yalnızlık dahil edilmiş endeksin dışsal ölçülerle (Satın alma Gücü Paritesi ile Kişi başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, 100.000 kişi başına intihar ölüm oranları vb.) negatif ilişkisi daha da kuvvetli çıkıyormuş.
Okuma önerisi: Duygular Sözlüğü, Tiffany Watt Smith, Kolektif kitap Ltd. yayını.
