Ekonomi yazınında ‘ekonomik komleksite’ olarak adlandırılan bir kuram ortaya atılmıştır. Bu kurama göre, ülkeler becerilerini getirinin eşdeyişle çıktının yüksek olduğu olduğu alanlara yönlendirmelidir. Bu kapsamda başarıya giden yolun ileri teknoloji üretebilme ve kapsam eşdeyişle çeşitlilik ekonomisinden (ölçek ekonomisinden değil) geçtiği ifade edilmektedir. Bir ülkenin ürettiği ürünlerin az sayıda ülke tarafından üretilebilmesi, o ülkenin bilgi, beceri ve nihayetinde çıktı bağlamında başarısını göstermektedir. Daha karmaşık ürünlerin daha yüksek katma değer sağlayacağı doğal bir sonuçtur.
ECI : EKONOMİK KOMPLEKSİTE ENDEKSİ
Harvard Üniversitesi Uluslararası Kalkınma Merkezi'nin Büyüme Laboratuvarı her yıl dünyanın dört bir yanındaki ülkeleri ekonomik karmaşıklık açısından değerlendiriyor. Ekonomik Kompleksite Endeksi (ECI) kapsamında, bir ülkenin kaç ürünün dışsatımını yaptığını ve bu ürünlerin kompleksitesi incelenmekte ve ardından her ülke puanlanmaktadır. Daha yüksek puanlar, daha kompleks bir dışsatım ekonomisine işaret etmektedir.
ECI 2024 : GENEL BAKIŞ
Yazıda verilen haritada ülkelerin ekonomik kompleksite düzeyleri görülmektedir.
133 ülkenin çalışma kapsamına alındığı ECI 2024’e bakıldığında Japonya, son beş yılda değişmeyen 2,27'lik bir ECI puanına sahiptir. Yüksek puanı, Japonya'nın 973 milyar dolarlık ürün ve hizmet ihracatı yaptığı 2021'e kadar olan beş yıllık dönemde ihracatın %3,1 artmasının bir sonucudur. Onu 2,14 ile İsviçre, 1,96 ile Almanya ve 1,95 ile Güney Kore takip ediyor. İlk 11 ülke, 2015 ve 2020 yılları arasında çok az değişen ECI puanlarına sahiptir.
Dört ülkenin puanında bir değişiklik olmamış, beş ülkenin puanı bir artmış ve iki ülkenin puanı bir azalmış. ABD, aynı beş yıllık dönemde üç puan kaybederek 1,47 puanla on ikinci sırada yer almaktadır. ABD'nin ihraç ettiği ürünler kompleks olsa da, bu düşüş ABD dışsatımının bileşimindeki çeşitlilik eksikliğinden kaynaklanmaktadır. ECI raporuna göre, ekonominin önümüzdeki on yıl içinde yavaş büyüyeceğini ve ABD'yi büyüme sıralamasında ülkelerin alt yarısına yerleştireceğini gösteriyor.
2015 ve 2020 yılları arasında en olumlu değişime sahip ülkeler Libya, Kamboçya, Özbekistan ve Trinidad ve Tobago'dur ve bunların tümünde puanlar en az yirmi puan artmış görünmektedir. Libya, petrol dışı dışsatımda bir düşüş görürken, genel olarak, ihracatı beş yılda % 27 oranında artmış. Kamboçya, hem genel hem de petrol dışı dışsatımını beş yıl içinde% 8 oranında büyütmüş. Özbekistan tüm dışsatımlar için % 15,5 ve petrol dışı ihracat için % 17 büyüme görmüş ve Trinidad ve Tobago genelde % 5,9 ve petrol dışı dışsatımda % 9,3 büyüme görmüş. Tüm bu ülkeleri birbirine bağlayan şey, küresel ortalamayı aşan ve beklentileri aşan olağanüstü büyüme olmuş. Bununla birlikte, Birleşik Arap Emirlikleri, Botsvana ve Mali, ECI puanlarında en olumsuz değişikliği görmüş.
ÇİN ABD REKABETİ: KAFA KAFAYA
Yazıda verilen grafikte ise 2000’den bu yana kompleksite seyrini görüyoruz. Alttaki ülkeler daha az kompleksite puanına sahipler. Bu grafikte Çin’in 1995 yılında 46’ncı sırada iken nasıl bir seyir izleyerek ABD ile nasıl kafa kafaya rekabet düzlemine (ayaktopu söylemiyle ceza sahasına) girdiğini ve 18.sıraya yükseldiğini görmek olanaklıdır.
ECI'nin bir tamamlayıcısı olan Kompleksite Görünümü Endeksi (COI) ise bir ülkenin mevcut yapabilirlik setine yakın kaç karmaşık ürünün bulunduğunun bir ölçüsüdür. Yüksek bir COI değeri, ülke endüstrilerinin çok çeşitli karmaşık ürünler üretme yapabilirliği olduğunu göstermektedir. Daha yüksek puanlar elbette ki, daha olumludur.
ECI 2024 VE TÜRKİYE
Aşağıdaki grafikte Türkiye’nin ECI çalışmasında nasıl bir seyir izlediği görülmektedir. 2005’de 49’uncu iken 2010’da 44’üncü sıraya çıkabilmişiz. 15 yılda ise çıka çıka 42’ciliğe (0,61 puan ile) çıkabilmişiz eşdeyişle hepi topu 2 sıra (tramplen zıplaması yani)! Hindistan ise 2010’da 58’inci iken şimdi hemen bizim arkamızda 43. sırada yer almış, 15 sıra birden sıçrama (yüksek atlama yani)!
Aslında Türkiye’nin potansiyeli var mı acaba? Bir de COI’ye bakalım: COI 2021 sıralamasında 133 ülke içinde 2,6 puan ile 2,96 puanı olan Hindistan’ın hemen ardından ikinci sırada iyi mi?
Kader utansın! Sahi bu yazgıyı (kaderi) kim yazdı? Türkiye’yi yöneten takım ve destekleyen sermaye sınıfının içindeki burjuvazi (TÜSİAD) ve nurjuvazi (MÜSİAD) üyeleri bundan sorumlu mu? Yok canım, ne ilgisi var? Türkiye içine bakmayı bir başka yazıya bırakalım.
