Yarın uzun bir kurban bayramı tatili başlıyor. Bayram artık tatile dönüştü. Kapitalizmin işsizlik ve bunaltıcı ve yabancılaştırıcı çalışma kıskacındaki halk için bu dönüşümü anlamak güç olmasa gerekir. Bayramların olumlu toplumsal işlevleri konusunda pek olumlu bir manzara gözükmüyor. Günümüzde geç kapitalizm insanları ya atom altı parçacıklara ayırıp bölüyor, topluluk içinde yalnız insana dönüştürüyor, ilişkileri dijitalleştirerek yapaylaştırıyor, ya da yeni ortaçağ evreninde cemaatsel sözde dayanışma oluşumlarına mahkûm ediyor. Gerçek toplumsal dayanışma ve birlik bozulunca da dirlik kalmıyor.

2021 KURBANLIK BEDELLERİ

Diyanet İşleri Başkanlığı 2021 yılı vekalet yoluyla kurban kesim bedelinin yurt içinde 1125, yurt dışında 925 lira olarak belirlendiğini açıkladı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından yapılan açıklamada kurbanlık fiyatlarının illere ve canlı ağırlığa, türlere göre farklılık göstermekle birlikte, büyükbaşta 6 bin lira ile 35 bin lira, küçükbaşta ise 1300 lira ile 5 bin lira arasında değişeceğini, canlı ağırlıklı fiyatının da kilogram başına büyükbaşta 24-35 lira, küçükbaşta 24-40 lira olacağı bildirildi

Kurbanlık fiyatlarında (hipermarket zincirleri de dahil) rekabet kıran kırana. Fiyatlarda geçen yıla göre ciddi artış var ama çok da değişken. Satın almada kimi kredi kartlarına taksitlendirme ve indirim vb. olanaklar da havada uçuşuyor. Acaba caiz midir? Mesela kredi kartı borcunu ödemede gecikme olup, faiz ödenirse caiz olmaktan çıkar mı?

SAHİ NEDİR KURBAN?

Çoğu dinlerde kurban kesme ritüeli var. Kurbanlar kanlı kurbanlar (insan, hayvan vb.) ya da kansız kurbanlar (bitkisel, giysisel kurbanlar vb.) olabilmektedir. Kurban olgusu konusundaki bilimsel kuramlar arasında kurbanın armağan, rüşvet, saygı edimi vb. yer alırken; dinsel kuramlar arasında da vacip, kefaret kurbanları vs. yer almaktadır.

KURBAN VE İSLAM

Dinsel tartışmalar bağlamında ‘kurbanın farz tapınma olmadığı, bu yüzden sünnet tapınma da olamayacağı, bir yardımlaşma türü olduğu yerine başka araçların konabileceği’ tezi çok önemli (bkz. Yaşar Nuri Öztürk’ün şu makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/10082).

Kurbanı Müslüman olan, akıl sağlığı yerinde olan kişilerden dinen varsıl sayılan kişilerin kesmesi gerektiği belirtilmektedir. Dinen varsıllık ise şöyle tanımlanmaktadır:  bir kişinin gelirlerinden zorunlu gereksinmeleri ve borçları düşüldükten sonra arta kalan olarak 85,18 gr. altın veya 561,2 gr. gümüş karşılığı geliri olması gerekir. Bu hesap aile olarak değil tek birey olarak yapılır. Muzır bir soru: Bu hesap yapılırken gelirler içinde faiz varsa bunu çıkarmak gerekir mi? Zorunlu gereksinimler için bir bireyin kaç TL harcaması gerekir? Bu sırada Diyanet de taban fiyat açıklar gibi kurban kesim fiyatlarını açıklıyor. Yapılan kimi çalışmalara göre de (bkz. Dr. Umur Gürsoy’un çalışmaları) Türkiye’de kurban kesiminin vacip olma gelir düzeyi bağlamında kesmesi gerekenlerin birkaç katı kadar fazla kişi kurban kesiyor!

MADALYONUN TERS YÜZÜ

Kurban kesimi sırasında İspanya’daki boğa savaşları gibi sahneleri anımsıyoruz (fark var tabii ki, orada hayvanlar insanı kovalıyor). Kurban kesimine tanık olan ve alnına kan sürülen çocukların olumsuz ruhsal etkilenimleri önemli mi? Çevre kirlenmeleri sorun mu? Hayvansal proteinle beslenmenin getirdiği sağlık sorunlarını tartışmalı mı? (Bkz. Çin Mucizesi kitabı!). Dışalımla gelen kurbanlık hayvanların yerli hayvancılığı ve hayvancılıkla geçinen kimi kentleri vurmasına ne demeli? Hayvanları uyuşturup kesmenin şer’i olmadığı rivayeti de bir kent efsanesi mi, hayvanları Koruma Kanunu’nda yeri olmalı mı? Kurbanı kesip buzdolabının ve kapların alabileceğini eve depolayıp, kalanını da komşuların itibar düzeyine göre dağıtılıyormuş gibi yapmalar da komedi mi? Kredi kartları ile kurban alıp, taksitleri faizli ödeyerek işleri karıştırmalar başka bir sorun!  Dinbaz kuruluşlar hem kurban hem de derileri toplayarak malı götürüyorlar mı? Madalyonun ters yüzündeki kalemler çok ama kaç kişinin umurunda? Bayram kutlamaları ağır basıyor her yerde!

Sonsöz: Emekçi halkımız ekonomik bunalıma, çevremiz kâr ve rant hırsına kurban giderken bayram benim neyime?

Okuma önerisi: Akdoğan Özkan, Kardeş Bayramlar, İnkılâp Kitabevi yayını.