IATA’nın havacılığın geleceğine ilişkin raporları ünlüdür. Bunlardan biri de ‘Havacılığın Geleceği 2035 Raporu’. Hem bu rapordan hem de diğer kaynaklardan (marketsandmarkets’ın 2040 Havalimanlarının Geleceği Raporu’ vd.) sektörün geleceğine ufki bir bakış yapalım.

Ekonomiye bakılırken ve de işletmecilikte 5M her zaman olmasa da kullanışlı bir inceleme modelidir. Bu yazımızda bu modelle havacılık sektörüne bakalım.

1.M (Man: İnsan Varlıkları): Bu konuda sektörü bekleyen gelişmelerin (fırsatlar/tehditler) başında hem uçucu personelin hem de yer personelinin gelişen yeni ileri teknolojilerle (üretken yapay zeka vb.) uyumlu çalışabilmesi gelmektedir. İkinci gelişme çalışanların multi-fonksiyonel nitelik sahibi olma, esnek ve fiziksel-online karışımı modelle çalışabilme, çok dillilik ve çokkültürlülük özelliğine sahip olma gibi gereksinmeleridir.

2.M (Machine and equipment: Makine ve Donanım): Yeni teknolojilerle gelen yeni iş yaşamında insan-makine ilişkisi yerini dijital bazlı makine-makine ilişkisine bıraktı. Örneğin, Kore’de KAIST Enstitüsünde 2016’dan beri sürdürdükleri bir proje sonucunda bir pilotun tüm işlevlerini yapabilen bir ‘insansı robotu (:Pibot)’ geliştirdiklerini 2023 Ağustos ayında ilan ettiler. Pibot ChatGPT ile acil durum dahil tüm manuelleri öğrenip ezberliyebiliyor; LLM (Large Language Models) ile hatasız olarak uçağı uçurabiliyor. Pibot yalnız uçabildiği gibi eşpilot olarak da uçabiliyor. Pibot’un son halinin 2026’da verileceği bildirilmiş. Bu arada çok ileri havayolu aracı tasarımları yapılmakta olduğunu da belirtelim.

3.M (Material: Malzeme): Uçakların yapımında daha hafif malzeme, akıllı malzeme, nanoteknolojiye dayalı üretilmiş malzeme kullanımı nedeniyle verimlilik artışı sağlanması; yeşil dönüşüm amaçlı sürdürülebilir uçak yakıtı (SAF) gibi malzemenin yeşillenmesi ile birlikte bu konudaki ana gelişmedir.

4. M (Money: Para): Yakıt maliyetlerinde artış yönlü dalgalanmaların getirdiği riskler olsun, artan jeopolitik riskler olsun finans yönetiminde risk (hedge) yönetiminin önemini çok ciddi biçimde artıracaktır. Hatta dayanıklılık yönetimi ve süreklilik yönetimini de buna eklemek yerinde olacaktır. Sektördeki profesyonellere IATA’nın ‘Havayolu Finansal Yönetim Semineri’ başlıklı 5 günlük eğitimini almalarını salık veriyorum. Kiralama sektöründeki yeni tekniklerin havayolu taşıtlarındaki kiralamalarda oldukça önemli yenilikler getireceği ifade edilmektedir. Fiyatlama teknikleri dahil gelir yönetimi konularında maliyet muhasebesinin ötesine geçilerek değer mühendisliği ön plana çıkacaktır. Değerin maliyet, fayda ve müşteri karakteristikleri biçiminde üç alt bileşenli bir kavram olduğunun iyi bilinmesi önemlidir.
Küresel havalimanı yatırımlarının 2021’de 200 milyar dolar iken yıllık ortalama bileşik yüzde 14,4 büyüme hızıyla 2040’da 2.404 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Bunun Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya Pasifik bölgelerine dağılımına şekilden bakabilirsiniz. En hızlı artışın Asya Pasifik bölgesinde olduğu şekilden de açıkça görülebilmektedir. Bu artışın etkenlerinin başında artan hava seyahatleri istemi, ekonomik kalkınma, çevresel sürdürülebilirlik ve kişiselleştirilmiş ve kusursuz deneyimler sunmaya hizmet edici dijital yenileşim (inovasyon) gelmektedir. 2023’de bu sektördeki kritik oyuncuların ABB, Siemens, SITA, Raytheon Technologies, Thales Group, Honeywell vd. olduğunu görmekteyiz. Bu arada 2023’de Hindistan’ın en büyük 3. pazar olduğunu, Çin pazarının 2038’de ABD’yi sollayacağını da ekleyelim.

5. M (Methodology: Yöntembilim): Havacılık sektöründeki geleneksel iş modellerinin ötesinde sektörde 2024’teki eğilimler olarak şunlar belirtiliyor: Yeşil Seyahat / Otonom Uçuşlar / Otonom havalimanları / 3 Boyutlu Baskı / Kişiselleştirme / Blokzincir Güvenliği / Şeylerin İnterneti Bağlantılılığı / Kapsayıcı, saran ve üç boyutlu Simülasyon / Metaverse entegrasyonuyla Bilişsel Havalimanları / Lokasyon zekası / Uçak içi Eğlence / Biometriğin hizmetlerde kullanımı / Büyük Veri Kullanımı / Akıllı ve yeşil havalimanı / Havalimanı şehirlerinin (aerotropolises) kurulması / Hızlı transit modları / Entegre lojistikteki artış / Kargo taşımacılığında drone kullanımındaki artış. 2022 istatistiklerine göre küresel seyahat ve turizm harcamalarının yüzde 81’inin eğlence seyahatlerinden kaynaklanmış olduğunu da anımsatalım.
Sektördeki profesyonellere ve stratejik planlamacılara IATA’nın ‘Havayolu Endüstrisi’nin Geleceği: 2035’ raporunu dikkatlice incelemelerini salık veririm. Raporda Havayolu endüstrisinde değişimi belirleyen 50 değişkeni inceleme şansı bulacaklar. Belki de bu işi bir uzun uluslararası uçuşta yapmayı düşünebilirler. Önerim, yerden dikey kalkış yapan bir uçakta! Pek yakında, geliyor!

NOT: Meraklısına şu kaynaklara göz atmalarını önerelim:

https://www.iata.org/iata-future-airline-industry.pdf
https://www.marketsandmarkets.com/Market-Reports/future-of-airport-industry