Budapeşte’deki Semmelweis Üniversitesi araştırmacıları, şizofreni hastalarının rehabilitasyon sürecine yardımcı olmak için sanal gerçeklikten ( VR teknolojisi ) yararlandı.
Bilim insanları, insan bilişinin ve sosyal etkileşimin temel bir bileşeni olan hastanın zihinselleştirme (Zihin Teorisi) becerilerini geliştirmeyi amaçlayan VR-ToMIS terapi yöntemini (“Şizofrenide Sanal Gerçeklik Temelli Zihin Teorisi Müdahalesi “nin kısaltması) geliştirdiler.
Zihin Teorisi, başkalarının duygu, düşünce ve arzularını yorumlama yeteneğimizdir. Şizofreni hastaları bu mesajları yanlış çözme eğilimindedir. Genellikle ironi ve metaforları anlamakta zorlanırlar veya belirli jestleri yanlış anlarlar. Bizim yöntemimiz bu becerileri geliştirmeyi amaçlıyor, diye açıklıyor üniversitenin Gerçeklik ve Duygu araştırma grubu başkanı Dr. Lajos Simon.
Nasıl çalışıyor?
İngiliz startup vTime’ın yazılımı kullanılarak geliştirilen VR-ToMIS, toplam dokuz seanstan oluşuyor. Hastaları teknolojiye ve Zihin Teorisi gibi temel kavramlara alıştırmak için giriş niteliğinde bir seansla başlıyor. Ardından 50 dakika süren sekiz müdahale seansı geliyor.
İlk adımda hastalar VR gözlüklerini takarak sahilde yürüyüş, tanımadığı bir kişi ile randevulaşma, oda arkadaşı edinme ve yeni bir iş arkadaşıyla tanışmaya kadar çeşitli günlük durumların içine giriyorlar.
Simüle edilen tüm senaryolarda hastalar, bir terapist tarafından kontrol edilen bir avatarla etkileşime giriyor. Etkileşim sırasında zihinselleştirme eksikliklerini ortaya çıkarmak için terapistler metaforlar, ironi, mizah ve çift anlamlı cümleler dahil olmak üzere çok sayıda dilsel araç kullanıyorlar.
Bu simülasyon bittikten sonra, hastalar başka bir yeni VR cihazı olan geçici disk denetleyicisi ile ikinci bir etkileşimli alıştırmaya katılıyorlar. Onlara bir ekranda 3 boyutlu bir yüz gösteriliyor ve bilgisayar faresi ile yüzün etrafında hareket ettirerek yüzün gösterdiği doğru duyguları çıkarmaları isteniyor.
Psikiyatri ve Psikoterapi Bölümü öğretim görevlisi ve VR terapisinin ortak geliştiricisi Dr. Edit Vass TNW’ye yaptığı açıklamada, “Bu çok faydalı bir görev çünkü hastalar hastalıkları nedeniyle bunu yapacak kelime dağarcığına sahip olmasalar bile bu duyguları gösterebilirler” dedi.
İki simülasyonu, terapist ve hasta arasındaki analitik tartışma takip ediyor. Bu süreç, hastanın üzerinde pratik yaptığı durumlara daha uyumlu hale gelmesine yardımcı olmak için ihtiyaç duyulan davranış değişikliklerini tanımlıyor.
Vass, “Bu değiştirilmiş davranış tekniklerini seanslar arasında ev ödevi olarak uygulamayı önermeden önce, hastalara simülasyonları tekrarlama şansı sunuyoruz, böylece davranışlarındaki değişikliğin durumla ilgili duygu ve düşüncelerini nasıl etkileyebileceğini görebiliyorlar” diye ekledi.
Umut verici sonuçlar
VR-ToMIS yönteminin test aşaması 2022 yılında 43 hastanın katılımıyla tamamlanmıştı. Araştırmacılar, katılımcıların hem bilişsel hem de olumsuz semptomlarında önemli iyileşmeler gözlemledi. Bunlar arasında tutarlı düşünme, sosyal bilişsel eksiklik, Zihin Teorisi, duygusal küntlük, yüz ifadelerinde azalma ve ilgisizlik yer alıyor.
Hastaların geri bildirimleri de çok olumluydu. Katılımcıların %93,3’ü yöntemi eğlenceli bulmuş ve %78’i bunu rehabilitasyonlarının önemli bir parçası olarak değerlendirmiştir.
Bu arada, %77,3’ü öğrenilen becerileri gerçek yaşam durumlarında uygulamaya çalışmış ve %93,3’ü yüksek oranda pratik yapmasalar bile iletişim becerilerinde öznel bir iyileşme olduğunu bildirmiştir. Öte yandan, hastaların %26,7’si geçici disk denetleyicisi görevini müdahalenin zorlayıcı bir parçası olarak görürken, %13,4’ü bunu hantal bulmuştur.
Vass’a göre, yöntemin başarısının bir diğer önemli parçası da “olağanüstü hasta uyum oranı” oldu.
TNW’ye verdiği demeçte “Uyum, şizofrenide iyileşmenin önündeki en büyük engeldir” dedi. “Bizim terapimizde hiç bırakma olmadı, bu yüzden VR’nin spesifik olmayan bir motivasyon etkisi olabileceğini düşünüyorum. Elbette terapistin yaklaşımı da bir başka önemli faktör olabilir.”