Kırım Etnik Halklar Arası İlişkiler Devlet Komitesi’nin düzenlediği ‘Kırım Tatarları ile Yurtdışında Yaşayan Yurttaşlar Arasındaki Bağların Güçlendirilmesi Yuvarlak Masa Toplantısı’, 15 – 19 Kasım 2023 tarihleri arasında Kırım’ın Yalta kenti Foros ilçesinde yapıldı. Toplantıda verilen bilgiler, katılımcılara Kırım içi ziyaretlerle yerinde gösterilerek 2014 yılından itibaren Rusya’nın Kırım’a yaptığı yatırımlar detaylandırılarak altyapı gelişimi, mimari ve kültürel yatırımlar ortaya kondu. Tarihi Yalta kenti ev sahipliğinde yapılan yuvarlak masa moderatörlüğünü, Tatarca eğitim veren Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi Rektörü Cengiz Fevziyeviç gerçekleştirdi. Kırım’ın Rusya Federasyonu Başkanı Daimi Temsilcisi Yuri Yuryeviç Didenko, sözlerine “Kırım hepimizin evi, hoş geldiniz” ifadeleriyle Kırım’ın Tatarlar ile tüm halkların evi olduğunu belirtip farklı kültürlerin birlikte yaşamasının güzelliklerine vurgu yaptı.

KIRIM İLİŞKİLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN PROJELERE HAZIR

Etkinliğin gerçekleşmesini sağlayan Kırım Etnik Halklar Arası İlişkiler Devlet Komitesi Başkanı Tippa Ayder Akhtemociç, yuvarlak masaya yurtdışından katılan tüm diaspora temsilcilerine teşekkürlerini iletirken Kırım Tatarlarının diasporayla ilişkilerini geliştirmek adına projelere hazır olduğunu dile getirdi.

2014 YILINDAN İTİBAREN 30 BİN KONUT YAPILDI

Yalta Belediye’si adına toplantıya katılan Konstantin Şimanovskiy, Kırım’ın gelişimi konusunda bilgi vererek 2014 yılı itibarıyla Kırım yarım adasında 30 bin konut yapıldığını ve bu dairelerin beyaz eşyalı olarak Kırım Tatarlarına sunulduğunu vurguladı. 2023 yılı itibariyle Kırım Tatarları için ev sağlanmaya devam edildiği, yeni planlamalarına ve inşaatlara başlandığı kaydedildi. Kırım’da ev inşaatlarının yanı sıra halkın ihtiyaçlarına göre okul, kreşler, sağlık kurumları ve hastanelerdeki gelişmeler hakkında bilgi verildi.

DOĞRU HABERCİLİK

Ülke diasporalarından 27 kişinin katıldığı yuvarlak masada ‘Doğru Bilgi’ konusuna temas eden Kırım Tatar Kamu Televizyonu ve Şirketi Genel Müdürü VEDJATOVA Linda Nuzetovna, Kırım’la ilgili doğru bilgilerin erişiminin önemine vurgu yaptı. Nuzetovna, medya organı olarak gerçek ve doğru bilgilere erişim imkanı sunduklarını belirtip Kırım’ın Rusya’ya tekrar bağlanması süreci ve Ukrayna özel harekatıyla ilgili dünyada taraflı ve doğru olmayan bir çok haberlerin yapıldığına dikkat çekti. Buna karşılık kendilerinin tüm gelişmelerin içinde yaşayan bir basın organı olarak doğru haberi ilk elden sağladıklarının altını çizen Nuzetovna, doğru ve tarafsız haber için iyi bir kaynak olduklarını vurguladı.

YUVARLAK MASAYA TURKİYE’DEN DE HEYET KATILDI

Türkiye’den toplantıya katılan Hukukçu Sadık Hüdai Ekinci, ünlü düşünür İsmail Gaspıralı’yı sadece Kırım Tatarları için değil, tüm dünya için önemli bir rehber olarak nitelendirdi. Ekinci, İsmail Gaspıralı’nın bir devrimci olduğunu ise şu sözlerle açıkladı; “Uluslara yol gösterecek derinlikteki entelektüel fikirleri her alanda, insanlığa hoşgörü, birlik ve bilgelikle yaklaşmanın gücünü hatırlatır. Gaspıralı, entelektüel hayatı boyunca, yaşadığı yıllarda geri kalmış halkların eğitim ile fikir sahibi olabileceğini ve entelektüel gelişimle ilerleyebileceğine olan inancıyla hareket etmiştir.”

“ÇOK KUTUPLU BİR DÜNYAYA GEÇİYORUZ”

Türk siyaset bilimci, yazar Rıdvan Aras ise tarihi perspektifi aktardığı konuşmasında şu ifadelere yer verdi; “Türkiye’nin hem Rusya’nın Batı tarafından Avrupa’nın Ötekisi olarak algılanması çerçevesinde Kırım kilit rolünü halen korumaktadır. Çünkü, tek kutuplu dünyadan çok kutuplu bir dünyaya geçtiğimiz, ağırlık merkezinin Avrasya’ya geçtiği bir süreçte ‘ötekileştirilen’ her iki devletin tam merkezinde bulunmaktadır.” Tarihi arka planla geleceğin inşa edileceğini belirten Aras, Kırım Tatar Diasporasının böylesine önemli misyona sahip anavatan Kırım ve geniş Avrasya coğrafyasında kendi rolüne uygun, icrai fonksiyonu yüksek bir idare aracılığıyla yönetilmesi gerektiği kanaatinde olduğunu ve bir Diaspora Bakanlığı’nın kurulmasının uygun olacağını ifade etti.

“ÜÇ YÜZ YILDIR TÜRKİYE’NİN KIRIM SORUNUNDAKİ TEK MUHATABI, RUSYA’DIR”

Kırım Tatar Diasporasının temsilcisi bir diğer isim olan Kırım Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri St. Petersburg Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi İlber Vasfi Sel, Kırım’ın 2014 yılında gerçekleşen referandum neticesinde Rusya Federasyonu’na bağlanmasının ardından Kırım ve Kırım Tatarları hakkında gerçeklerin, objektif bir perspektiften aktarılması gerektiğini savundu. Kırım’ın resmi olarak Türkiye Cumhuriyeti tarafından Rusya’nın bir parçası olarak tanınmamasına rağmen, iki ülkedeki Kırım Tatar toplumu arasında kültürel ve bilimsel temasların kurulması için gerçek fırsatlar bulunduğunu belirten İlber Vasfi Sel, “Dünya artık yeni bir yola girdi. Bunu hepimiz biliyor ve görüyoruz. Bu bağlamda Ankara’nın Kırım konusunda yeni ilişkiler kurması ve diplomasi yürütmesi gerektiğine inanıyorum. Hem Kırımdakilerin hem de Diasporanın, Karadeniz’de istikrarsızlığı ve çatışmayı körükleyen politikalardan kaygılı olduğu açıktır. Üç yüz yıldır Türkiye’nin Kırım sorunundaki tek muhatabı, Rusya’dır. Türkiye ile Kırım Tatarları arasındaki asırlık tarihi ve kültürel bağlar büyük fırsatlar doğuruyor” dedi.

TÜRK USTALARIN ÇALIŞTIĞI KIRIM CAMİSİ ARALIK AYINDA AÇILACAK

Yuvarlak Masa toplantısının katılımcıları, etkinlik çerçevesinde Kırım’daki gelişmeleri yakından görme fırsatını buldu. Simferopol’de Patriot Parkı’nda inşa edilmekte olan 2 bin 500 kişilik Kırım Camisi’nin inşaatının ziyareti sırasında bzi ziyaretçilere bilgi veren Mimar Yunusov Idris, inşaat bütçesinin tamamının Rusya Federasyonu tarafından karşılandığını belirtti. Cami inşaatında kullanılan tüm malzemelerin Türkiye’den geldiğini belirterek 40 kişilik bir Türk ekip tarafından ustalık gerektiren iç dekorasyonunun yapıldığını ifade etti. Mimar Idris; “Mermerler, ahşap ürünler diğer bütün ürünler hepsi Türkiye’de özel üretilerek getirildi. Halısı avizesi bütün ürünler yani süslemede kullanılan kök koyuyorlar bile özel olarak Türkiye’den getirildi. Projeler Türkiye’de üretildi. Bütün uygulama ustalarımız Türk. Yani tamamıyla Türk mimarisine uygun geleneksel mimaride çalışma yapılıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin başkanlığındaki Etnik İlişkiler Konseyi toplantısında gündeme gelen Simferopol’deki merkez caminin inşaatı 2016 yılında başladı. Caminin işletmeye alınması 2019 olarak planlandı, ancak pandemi ve inşaat malzemeleri tedarikindeki kesintiler de dahil olmak üzere gecikmelere rağmen Aralık ayında açılmak üzere çalışmalar hızlandı.”

ÜNLÜ KIRIM ŞARAPLARI

Kırım’da ziyaretimizin bir başka durağı Maccahapa şarap fabrikası oldu. 1775 tarihinde şişelenmiş en eski şarapların bulunduğu Şaraphane, 1894 yılında Çar II. Nicholas'ın himayesinde ünlü şarap imalatçısı Lev Golitsyn tarafından kurulmuş. 1922'de Rus devriminin ardından şarap imalathanesi kamulaştırılıp 1936'da mahzenlerine devlet koruması sağlayan bir yasa çıkartılarak koruma altına alınmış. Yetkiler, şarap imalathanesinin ziyaretçi defterinin İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi işgalciler tarafından çalındığını belirtti.

TATAR SÜRGÜNÜ ANILDI

Koreiz ilçesinde bulunan 2. Dünya Savaşında ve 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü’nde (Almanlar ile işbirliği yaptıkları gerekçesiyle) hayatını kaybedenler adına inşa edilen anıtlara karanfil bıraktıktan sonra Bahçesaray şehrinin Süren ilçesinde bulunan Kırım Tatar Sürgün Müzesi’ni gezdik. Burada yine sürgün anısına karanfil bıraktık ve restorasyonu devam eden Han Saray’ı gezip Bahçesaray Tarihi, Kültür ve Arkeoloji Müzesi Başkanı Elmira Ebazerovna’dan bilgi aldık.

KIRIM’DA HAYAT NORMAL

Yuvarlak masa katılımcılarından oluşan ekipten ayrılarak biraz halkla sohbet ettim. Zira yeni pek çok yatırımlar olmuş, Kerç Köprüsü dışında yeni yollar yapılmış, yeni konutlar inşa edilmiş. Kırım’ın kendine yetebilmesi için birçok tesisler kurulmuş, güzelliği ile göz dolduran tarihi mekanların restorasyonu dışında sanat ve kültüre de geniş bütçeler ayrılmış.

ANTON ÇEHOV’UN ‘VİŞNE BAHÇESİNİ’ TAMAMLADIĞI EV

Dünyaca ünlü Rus yazar Anton Çehov’un Yalta şehrinde bulunan evini de ziyaret etme fırsatı yakalayıp, burada bulunan müzede Çehov’un Kırım’daki yaşamına dair bilgi aldım. Meşhur “Vişne Bahçesi” ve “Üç Kız Kardeş” eserini bu evde tamamlayan Çehov, aynı zamanda burada ünlü Rus besteci Sergey Rahmaninof ve diğer ünlü Rus yazarlar olan Maksim Gorkiy ve Lev Tolstoy ile de buluştuğu aktarıldı.

LİVADYA SARAYI

İkinci Dünya Savaşı sonunda 4-11 Şubat 1945 tarihleri arasında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) liderlerinin bir araya geldiği Livadya Sarayı’nı gezmeden olmazdı. Son Rus Çarı II. Nikolay’ın yazlığı olan Livadya Sarayı, bugün bir müze olmuş ve genelde uluslararası zirveler için kullanılıyor.

2024 KIRIM’IN RUSYA’YA KATILMA YILDÖNÜMÜ

Kırım Cumhurbaşkanı Danışmanı Prof. Dr. Lemara Selendili’den ziyaret sebebiyle Kırım’daki gelişmeleri bir akademisyen ve bilim insanı gözüyle değerlendirmesini istedim. Prof. Dr. Selendili, 2014 yılında Kırım halkının Rusya’ya katılma yönünde oy kullandığını ve ilk yılların kolay olmadığını belirtti. Ancak Kırım Tatarlarının okullarda ana dillerini kullanabildiğine dikkat çeken Selendili, “Kırım tatarlarının yaşam standardı Ukrayna dönemine göre önemli ölçüde yükseldi. Büyük bir ülkenin tüm vatandaşları gibi Kırım Tatarları da tüm anayasal haklara, ücretsiz eğitim hakkına, sağlık sigortasına, çalışma hakkına, emeklilik hakkına, ana dilini özgürce kullanma, özgür din ve daha birçok haklara sahiptir. Geçmişte barınma sorunu çözülemeyen ve sürgüne gönderilen Kırım Tatarları, ev inşa etmek için arsa alma ve ücretsiz barınma hakkına sahip oluyor. Genel olarak Kırım Tatar halkımızın yaşam standardının gelişmesindeki olumlu eğilimlere dikkat çekmekte yarar var” ifadelerini kullandı.