MHP Lideri Devlet Bahçeli, partisinin bugünkü basın toplantısında PKK Lideri Abdullah Öcalan için yeni bir çağrıda bulunarak 'umut hakkı' önerisinde bulundu.
Bahçeli, Öcalan için "Şayet terörist başının tecridi kaldırılırsa gelsin TBMM'de DEM Parti grup toplantısında konuşsun. Terörün tamamen bittiğini ve örgütün lağvedildiğini açıklasın. Bu dirayet ve kararlılığı gösterirse umut hakkının kullanımıyla ilgili yasal düzenleme yapılması ve bundan yararlanmasının önü de ardına kadar açılsın" ifadelerini kullandı.
Bahçeli'nin çağrısında Öcalan için kullandığı 'umut hakkı' ise kamuoyunda merak konusu oldu. Peki umut hakkı nedir? Umut hakkından kimler faydalanbilir?
UMUT HAKKI NEDİR?
Umut hakkı, ceza hukukunda, hapis cezasına mahkûm edilen bireylerin belirli süreler boyunca gösterdikleri iyi hal ve davranışları göz önünde bulundurularak, kanunla belirlenmiş şartlar dahilinde koşullu salıverilme olasılıklarının değerlendirilmesi anlamına gelir. Bu kavram, suçluların cezalarının belirli bir kısmını tamamladıktan sonra, toplum içine yeniden kazandırılmalarını amaçlar. Umut hakkı, koşullu salıverilme, suçlunun geri kalan cezasını dışarıda tamamlama imkânı sunarak, bireyi yeniden suç işlemekten alıkoymayı ve topluma uyum sağlamasını teşvik eder.
Türkiye'de umut hakkı, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Bu kanun, mahkûmların ceza sürecindeki davranışlarını göz önüne alarak, belirli bir süre cezaevinde kalan ve iyi hal gösteren kişilerin koşullu salıverilme talebinde bulunmasına olanak tanır. Ayrıca, bu kanun kapsamında belirlenen süreler, suçun türüne, ağırlığına ve mahkûmun cezaevindeki davranışlarına göre değişiklik gösterir.
UMUT HAKKINDAN KİMLER YARARLANABİLİR?
Umut hakkı, her mahkûm için geçerli değildir. Bu hak, özellikle belirli koşulları sağlayan mahkûmlar için geçerlidir:
Ceza süresinin belirli bir kısmını tamamlayanlar: Koşullu salıverilme talebinde bulunabilmek için mahkûmun cezasının belirli bir kısmını cezaevinde geçirmiş olması gerekir. Genellikle bu süre, cezanın üçte ikisi veya dörtte üçü gibi oranlara dayalıdır.
İyi hal gösterenler: Mahkûmun ceza süresi boyunca disiplin cezası almamış olması, sosyal rehabilitasyon süreçlerine katılması ve iyi davranışlar sergilemesi koşullu salıverilme için en önemli kriterlerden biridir.
Ağır suçlar dışında yargılananlar: Cinayet, 'terör' suçları, cinsel saldırı gibi ağır suçlardan mahkûm olan kişiler, koşullu salıverilme hakkından yararlanamayabilirler.
ÖCALAN İÇİN AİHM KARARI
Abdullah Öcalan’ın avukatlarının 2013 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yaptığı başvuru ile Öcalan aleyhine tesis edilen hükmün Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) işkence ve diğer kötü muameleyi yasaklayan 3. maddesine aykırı olduğu belirtildi. AİHM, 18 Mart 2014’te verdiği kararla Abdullah Öcalan’ın şartlı salıverilme hakkına sahip olmaksızın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmesini umut hakkı bağlamında değerlendirerek AİHS’ye aykırı buldu.
Bu karar, umut hakkı özelinde Türkiye aleyhine verilmiş ilk karar oldu. AİHM, Türkiye’ye gerekli önlemlerin geciktirilmeden alınması, aksi halde Eylül 2025'teki toplantıda ara karar hazırlanacağı uyarısında bulundu.