Seçim döneminde Google'ın milyonlarca kullanıcısına yüzde 81 oranında yandaş medyanın haberlerini önerdiği, hatta Kemal Kılıçdaroğlu için yapılmış montaj ve sahte videoların haberlerinin dahi yaydığı bildirildi. Son yılların yükselen medya kuruluşu TELE1'in sosyal medya kanallarından milyonlara ulaşmasına rağmen Google'da sansürlendiği anlaşıldı.

Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) Başkan Yardımcısı ve Journo Editörü Emre Kızılkaya, son 7 ayda Google’ın haber konulu 500 bini aşkın algoritma önerisini kaydettiklerini açıkladı. Kızılkaya, bu araştırma için oluşturulan 'Journo Haber Gözcüsü' adlı uygulamanın topladığı veri kümesini de kamuoyuyla paylaştı. Araştırmanın bulgularına göre Google, Türkiye’de bu süreçte sadece 13 siteyi 10 binden fazla kez öne çıkardı. Yani tüm önerilerin yaklaşık yarısı (yüzde 49,2’si), 11’i iktidarın kontrolünde olan bu 13 siteye yönlendirildi.

HALKIN İLGİSİ MUHALLİF MEDYA'YA ARTTI

Google Haberler sevisinde yandaş medya kanallarını öne çıkarsa da Google Trend's verilerine göre; muhalif olan başta TELE1 olmak üzere Halk Tv, Duvar, Diken, Medyascope gibi muhalif medya kuruluşlarına halkın ilgisinin arttığı görülüyor.

Emre Kızılkaya'nın yazısının ilgili bölümü şu şekilde:

Her gün milyonlarca kullanıcının yaptığı aramalarda Google, haber sitelerini arama sonuçlarının en üstüne yerleştirerek normalde hemen hiç görülmeyecek içeriklerin bile büyük kitlelere ulaşmasını sağlıyor. Örneğin geçtiğimiz günlerde Yeni Akit, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı “Kemal Kılıçdaroğlu’na terör örgütü PKK’nın destek verdiğini” öne süren montajlanmış bir videoyu yayımladı. Cumhur İttifakı’nın adayı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu sahte videoyu 7 Mayıs mitinginde gerçekmiş gibi halka gösterdi. Google ise milyonlarca kullanıcının o günlerde yaptığı çok sayıda anahtar kelime aramasında en üst sıralarda iktidar medyasının bu yalan haberine yer vererek onu normalde hiç erişemeyeceği kitlelere de eriştirdi. Oysa Teyit bu “haberin” yanlış olduğunu, doğruluk kontrolü amaçlı işbirliği kapsamında Google’ın da erişimi olan veritabanında işaretlemişti. Diken‘den Altan Sancar, Kılıçdaroğlu’nu hedef alan ve manipüle edilmiş benzer videoların, Google’a ait YouTube‘da da reklam formatında yayıldığını bildirmişti. Dijital platformların, reklamları denetleme sorumluluğu var. Sizce bu tür bir kara propaganda kaç seçmenin oy tercihini değiştirmiştir? Bunu bilmiyoruz ama 14 Mayıs seçimleri öncesinde Erdoğan ve Kılıçdaroğlu arasındaki fark son anketlere göre bu kadar azken durumun hassaslığı ortada. Bunlar, Google’ın Türkiye’deki taraflı pozisyonuna dair örneklerden sadece birkaçı. Şimdi bunun gibi sayısız örneğin oluşturduğu büyük resme, yani ‘Büyük Veri’ye bakalım.

YÜZDE 86 İKTİDAR MEDYASI

Google son 7 aydaki 500 bini aşkın önerisinde %81 oranında iktidar medyasını öne çıkardı. Algoritma, sadece 13 haber sitesini 10 binden fazla kez önerdi. Yani tüm önerilerin yaklaşık yarısı (%49,2) bu 13 siteye yönlendirildi. Bu sitelerden yalnızca Sözcü ve Cumhuriyet eleştirel habercilik yapıyor. En tepedeki bu 13 siteyi dikkate aldığımızda Google’ın iktidar medyasını kayırma oranı %86’ya çıkıyor.

Google En Sevdiği Siteleri Nerelerde Öneriyor?

Google zaman boyutunda da çeşitliliği sergilemiyor. Algoritmanın hangi tarihte, hangi haber kuruluşunu ne kadar öne çıkardığına baktığımızda tepedeki büyük resim pek değişmiyor:
Sadece tepede değil, genel olarak Google’ın önerdiği Türkçe haber sitesi sayısı son dönemde daha da azaldı. Bu sayı sonbaharda 700’lere yaklaşmışken yıl sonuna doğru 500’lere düştü ve bu seviyede devam ediyor. Oysa Google'ın kendi verileri (Google Trends) son aylarda Halk TV, Gazete Duvar, Diken, Medyascope, Tele 1 ve daha birçok bağımsız yayıncıya tüketici ilgisinin arttığını ortaya koyuyor.

MUHALEFETE KULLANICI İLGİSİ BÜYÜK, GOOGLE HEP ERDOĞAN’I ÖNE ÇIKARIYOR

Haber kaynaklarında çeşitliliği gözetmemesi, Google’ın seçim sürecinde siyasi olarak taraf tuttuğu izlenimini verilerle güçlendiriyor. Her gün yaklaşık 2 milyon vatandaş Google’da “haberler” ve “son dakika” kelimelerini arama motorunda arattırıp algoritmanın önerdiği içerikleri görüyor. Tamamen Google’ın algoritmik tercihlerini yansıtan bu tabloda 5.000’den fazla kez önerilen tek siyasetçinin Erdoğan olduğunu görüyoruz. “Cumhurbaşkanı” kelimesini de dikkate alırsak başlığında Erdoğan geçen ve büyük bölümü resmi açıklamalardan oluşan haberler, Google tarafından 7 ayda 20 bini aşkın kez önerilmiş.

"NİTELİKLİ GAZETECİLİĞİ BALTALIYOR"

Siyasetin ötesinde Google’ın tavrı, Türkiye’de dijital ekosistemi daha birçok yönden bozmaya devam ediyor. Google’ın neredeyse bütün trafiği birkaç siteye yönlendirmesi haber ve yorum çeşitliliğini zedelediği gibi, dijital medyada haksız bir ticari rekabet de yaratıyor. Bir yandan da Google, özgün haberleri değil kopya içerikleri öne çıkarması ve verilerde görüldüğü gibi yerel medyanın özgün içeriklerine neredeyse hiç yer vermemesi nedeniyle nitelikli gazeteciliği baltalamayı sürdürüyor.

GOOGLE ABD'DE VE AVRUPA'DA BUNU YAPAMIYOR

Bir başka olgu, Google’ın Türkiye için uyguladığı çifte standard. Çünkü küresel şirket, ABD ve Avrupa’daki algoritmalarında, bu ülkedeki düzenleyici kurumların ve kamuoyunun da baskısıyla böyle bâriz bir taraflılık sergile(ye)miyor. Bu ülkelerde ciddi ihlalleri nedeniyle birçok haber sitesi, arama sonuçlarından tamamen çıkarılırken Türkiye’de Google bunu yapmak bir yana, ısrarla yalan haber üretenlere dahi büyük bir trafik (ve reklam geliri) sağlıyor.

YAZININ TAMAMI İÇİN TIKLAYINIZ

Muhabir: Oğuzhan Poyrazoğlu