Köy Enstitüleri mimarı Hasan Ali Yücel, ölüm yıl dönümünde saygıyla anılıyor

Hasan Ali Yücel, 17. Aralık 1897 yılında İstanbul doğmuş ve 26 Şubat 1961’de doğduğu şehirde hayatını kaybetmiştir. Hasan Ali Yücel öğretmen, eski millî eğitim bakanı ve Cumhuriyet tarihinin en başarılı projelerinden biri olan Köy Enstitüleri’nin kurucusudur. Milli Eğitim Bakanlığı görevini yapan ve Dünya Klasiklerinin çevirisini yaparak edebiyatımıza katkı sağlayan bu usta isim 58. yıl dönümünde saygıyla anılıyor.

Hasan Ali Yücel, 17 Aralık 1897’de İstanbul’da doğdu. Baba tarafından posta nazırı Göreleli Hasan Ali Efendi’nin, anne tarafından ise Japon sularında batan Ertuğrul fırkateyni süvarisi deniz albay Ali Bey’in torunudur. Babası Ali Rıza Bey, annesi Neyyire Hanım’ dır.

Eğitim yaşamını sırasıyla Mekteb-i Osmani, Vefa İdadisi, Cağaloğlu Darülmuallimin-i Ali’ye (yüksek öğretmen okulu) okullarında sürdürdü. İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi felsefe bölümünü bitirdi ve 19 Aralık 1922’de öğretmenliğe başladı. 12 Temmuz 1932 tarihinde Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin (Türk Dil Kurumu) kurulmasıyla Hasan Ali Yücel etimoloji kolu başkanlığına getirildi. 1935 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nden, İzmir milletvekili olarak meclise girdi ve art arda dört dönem milletvekilliği yaptı.
Giresun’un Görele ilçesinde adına ” Hasan Ali Yücel Kültür Merkezi ” kurulmuştur. İstanbul Üniversitesi’nin eğitim fakültesi de “Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi” adıyla kurulmuştur.

DÜNYA KLASİKLERİNİN TÜRKÇE’YE ÇEVRİLMESİNDE İMZASI VARDIR

28 Aralık 1938’de Hasan Ali Yücel, 2. Celal Bayar hükümetinde millî eğitim bakanlığına getirildi. Üniversite reformu (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nin kurulması, Yüksek Mühendis Okulu’nun İTÜ’ye dönüştürülmesi ve Ankara Tıp Fakültesi’nin kurulması), Köy Enstitüleri’nin kurulması, dünya klasiklerinin Türkçeye tercüme edilmesive ilk resmî ve telifli Türkçe ansiklopedi olan İnönü Ansiklopedisi’nin ön çalışmaları, hep onun bakanlığı döneminde gerçekleşmiştir.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI DÖNEMİNDE KÖY ENSTİTÜLERİ KURMUŞTUR

Devlet Konservatuvarının kurulması (20 Mayıs 1940), Türkiye’nin UNESCO’ya girişi onun çabaları sonucunda olmuştur. Dört yıllık çabaları sonucunda 25 Haziran 1946’da Üniversiteler Yasası çıkartılır. “Bu yasayla, yüksek öğretim kurumlarının Bakanlıkla olan “sıkı bağı” önemli ölçüde gevşetilmiş, mevcut kuruluşlar yapısal bir bütünlüğe kavuşturulmuş, böylece üniversiteye organik bir karakter kazandırılmıştır. Bu yasanın getirdiği bir başka sonuç da, “dışarıdan gerilim” yerine “içeriden denetim”in getirilmiş olmasıdır. Ankara Üniversitesi de bu yasanın sonucu olarak kurulmuştur.”

Oğlu şâir Can Yücel, babası için “Hayatta ben en çok babamı sevdim” başlıklı bir şiir yazmıştır.

5 Ağustos 1946’da 7 yıl 5 ay sürdürdüğü bakanlık görevinden istifa etti. İstifasından sonra gazetecilik görevine döndü. 26 Şubat 1961 tarihinde konuk olarak kaldığı Prof. Dr. Tevfik Sağlam’ın evinde öldü. 2 Mart 1961 tarihinde Cebeci Asrî Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Hasan Âli Yücel, şair Can Yücel’in babasıdır.

TARİHTE YANLIŞ BİLİNEN ANEKDOT:

Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in, oğlu Can Yücel yerine  Prof. Dr. Gazi Yaşargil’e burs vererek yurt dışına gönderdiği bilgisini pek çok defa gündeme gelmiş ve tartışılmış bir konudur. Ancak yakın zamanda Prof. Dr. Gazi Yaşargil bu konu her gündeme geldiği “Bu tarihe düşen yanlış bir anekdottur” diyor. Yaşargil, “Ne bana burs verildi ne Can’a. İkimiz de ailemizin imkânlarıyla yurt dışına çıktık”

Köy Enstitülerinden bir fotoğraf

Eğitim-İş, Hasan Ali Yücel’in ölüm yıl dönümüyle ilgili basın açıklaması yaptı:

“Kurtuluş Savaşı mücadelesinden sonra Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde, çağdaş Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluş ve gelişiminde eşine az rastlanan toplumsal bir dönüşüm sürecinin önemli mimarlarından birisi de Hasan Ali Yücel’dir.

Cumhuriyeti kuranlar çağdaşlaşmanın ve aydınlanmanın, bağımsızlığın teminatı olduğunun bilincindeydiler. Hasan Ali Yücel de ülke halkının bilgi ve düşünce düzeyini artırmayı amaç edinen, Cumhuriyet Devrimi’nin en önemli Milli Eğitim bakanlarından biridir.

Milli Eğitim Bakanlığı dönemlerinde ve eğitimle ilgili yaptığı tüm çalışmalarda aklın ve bilimin ışığında tam bağımsız bir eğitim politikası ve yetişmiş insan gücü adına onlarca projeye imza atmıştır. Çeşitli eserlerin Türkçeleştirilmesi ya da Türkçeye çevrilmesi gibi çalışmalarla çağdaş dünya edebiyatının klasiklerini bize kazandırmıştır. Hasan Ali Yücel’i anıtlaştıran ise en büyük projesi olan “Köy Enstitüleri”dir. İsmail Hakkı Tonguç ile birlikte gerçekleştirilen bu projeyle yurdun çeşitli bölgelerinde toplam yirmi bir Köy Enstitüsü açılmış, yapılan bu eğitim devrimi Cumhuriyetin ve çağın en önemli eğitim atılımı olarak tarihe geçmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı’ndan ayrılırken, “Göreve geldiğim gün ile görevden ayrıldığım şu an arasında öğretici ve öğrencileri birkaç misli artan ve gelişen eğitim ailesine en derin minnet ve hürmet duygularıyla veda etmekten mutluluk duyuyorum” diyen Hasan Ali Yücel’in döneminde, herkesin eşit bir şekilde nitelikli eğitimden yararlanmasını sağlamak devletin temel göreviydi. Onun bakanlıktan ayrılmasının ardından eğitim politikalarından ödünler verilerek Cumhuriyetin en önemli kazanımlarından geri adımlar atıldı. Özellikle AKP iktidarı döneminde uygulanan politikalarla eğitimin niteliği düşürüldü, çağdaş, bilimsel, akılcı, laik eğitim sistemine büyük bir darbe vuruldu.

Bugün “Benim ülküm yurdun cennet olması” diyerek yurt sevgisini her şeyin üstünde tutan Hasan Ali Yücel gibi devlet adamlarına ve bilimin aydınlatıcı gücüne olan ihtiyaç her zamankinden fazladır. Hasan Ali Yücel’i ölümünün 58. yılında, sevgi ve minnetle anıyoruz.”

Eğitim İş Merkez Yönetme Kurulu

****