İran’da cumhurbaşkanı ikinci tur seçimi yarın! Hangi adaylar yarışacak?

İran‘da Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu yarın. Seçimde en yüksek oyu alan reformist aday Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar aday Said Celili yarışacak.

İran, helikopter kazasında hayatını kaybeden Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin halefini seçmek üzere cuma sabahı yerel saatle saat 08.00’den itibaren sandık başına gidecek.

Ülke geçen hafta cuma günü yapılan ilk tur seçimlerinde hiçbir aday yüzde 50’den fazla destek kazanamamamış, ardından en çok oy alan iki adayın ikinci turda yarışması netleşmişti.

Seçimde 10 milyon 415 bin 191 oy alan Pezeşkiyan’ın oy oranı yüzde 42.5, rakibi Celili ise yüzde 38.6 oy almıştı.

İran’da cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kaldı

PEZEŞKİYAN’A ‘MÜNAFIK’, CELİLİ’YE ‘TALİBANCI’ ETİKETİ

İkinci turda yarışacak olan Celili ve Pezeşkiyan pazartesi ve salı günü İran devlet televizyonu Channel 1’de yayımlanan iki tartışma programında karşı karşıya geldi. Reformist aday Pezeşkiyan, Celili destekçilerinin kendisine ‘’münafık’’ demesini eleştirirken, muhafazakar aday Celili de Pezeşkiyan destekçilerinin kendisine yönelik ‘’Talibancı’’ yakıştırmalarının yanlış olduğunu söyledi.

Pezeşkiyan seçildiği takdirde finansal yönden İran’a devasa kayıplar yaşattığını söylediği yaptırımları ‘nötralize’ edebileceğini ifade etti.

İki aday birbirini nükleer müzakereler konusunda bir çözüm önerisi bulunmamakla eleştirirken, Celili, Pezeşkiyan’ın müzakereler kapsamında Batılı ülkelere, İran için bir getirisi olmayan ödünler verme niyetinde olmakla suçladı.

Dış politikada İbrahim Reisi’nin genel politikasını korumayı vaadeden Celili, Asya ve Afrika ülkeleriyle ilişkilerin ilerletilmesiyle yaptırımların etkisinin hafifletilmesini öneriyor.

Reformist aday Mesud Pezeşkiyan ise desteğini arkasına aldığı Hasan Ruhani ve Cevad Zarif’in, Batıya karşı daha ılımlı bir dış siyaset çizgisini sürdürmeyi vaadediyor.

Reformist siyasetçi Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954’te Mahabad kentinde, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Soyadı Farsça’da “Doktorlar” anlamına gelen Pezeşkiyan, Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. 1980-1988 arasında yapılan İran-Irak savaşında hem muharip hem de doktor olarak görev yaptı.

Pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Pezeşkiyan, savaştan sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesinde genel cerrahi ihtisasını yaparak eğitimine devam etti.

İran Sağlık Bilimleri Üniversitesinden 1993 yılında kalp cerrahisi yan dal uzmanlığını alan Pezeşkiyan, daha sonra kalp cerrahisi uzmanı oldu ve 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü olarak görev yaptı.

Pezeşkiyan’ın siyasi hayatı, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı atanmasıyla başladı. Hatemi döneminde 2001’de Sağlık Bakanı olarak atandı, 2005’e kadar bu görevde kaldı.

Ülkede 2008’de yapılan Genel Seçimlerinde Tebriz Milletvekili olarak Meclise girmeyi başaran Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem Tebriz’i temsilen görev yaptı.

Pezeşkiyan, 2016’da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak 4 yıl görev yaptı.

İran’da 2013’teki cumhurbaşkanı seçimlerine adaylık başvurusu yapan ancak daha sonra adaylığını geri çeken Pezeşkiyan’ın 2021’deki seçimlerdeki adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi.

Pezeşkiyan, 1 Mart’ta yapılan Milletvekili Seçimlerinde Tebriz’den birinci sırada Meclise girmeyi başardı.

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin hayatını kaybetmesi sonrasında 1 yıl öne alınan cumhurbaşkanı seçimi için adaylık başvurusu yapan Pezeşkiyan, seçimlerde reformistlerin tek adayı olarak yarışıyor.

Eski Cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki “etnik ve mezhebi ayrımcılık” ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı ve ekonomi ile adalet konusundaki sorunları çözeceğinin vaadini verdi.

SAİD CELİLİ KİMDİR?

İran’ın önde gelen muhafazakar isimlerinden Said Celili, 6 Eylül 1965’te Meşhed’de doğdu. Annesi Erdebilli İran Türk’ü olan Celili, Tahran’daki İmam Sadık Üniversitesinde Siyasal Bilimler bölümünde eğitim gördü.

İran-Irak Savaşı’nda İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı gönüllü milis teşkilatı Besic üyesi olarak savaşa katılan Celili, 1987’de Irak güçlerine karşı yürütülen “Kerbela-5 Operasyonunda” bacağından ağır yaralanınca sağ bacağı ampute edildi.

Savaştan sonra mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan Celili, 1989’da Dışişleri Bakanlığı’nda görev aldı.

Celili, 2001’de İran lideri Ali Hamaney’in ofisinde danışmanlık görevine getirildi. 2002’de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi üyesi yapıldı. Ağustos 2005’te Mahmud Ahmedinejad’ın cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Amerika İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı olarak atandı.

Celili, Ahmedinejad döneminde Ekim 2007’de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri oldu. Bu dönemde İran’ın Batı ile nükleer müzakerelerine Konseyin Genel Sekreteri başkanlık ediyordu ve Celili bu sayede bir anda kendisini dünyanın en büyük nükleer müzakerelerinden birinin merkezinde buldu.

“Tehditleri fırsata dönüştürmek” sloganını kullansa da birçoklarına göre, Batı’yla nükleer müzakerelerden sorumlu olduğu altı yıl boyunca fırsatları birbiri ardına tehdide dönüştürdü ve görev süresince Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), İran’a karşı 3 karar aldı ve ABD ile Avrupa da Tahran’a ağır yaptırımlar başlattı.

Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından 2013’te görevden alınan Celili, Hamaney tarafından Güvenlik Konseyinin üyesi olarak atandı. Aynı yıl ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi görevine geldi.

Mezun olduğu İmam Sadık Üniversitesinde 2000 yılından bu yana siyaset bilimi dersleri veren Celili, 2013’te Ruhani’ye karşı bugünkü gibi diğer muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ile birlikte aday oldu ancak yüzde 11 oy ile üçüncü oldu.

Said Celili, 2013 yılında seçim yenilgisinin ardından Ruhani hükümetine “yardım etmek ve eksikliklerini telafi etmek” için, “Gölge Hükümet” planını önerdi. Bu kapsamda, bütçe yapısını reform etme planını açıkladı. Petrol sektörünü geliştirme ve yaptırımlara rağmen petrol satışlarını artırma gibi planlarını Ruhani hükümetine iletti ancak bunların bir çoğu Ruhani tarafından uygulanmadı.

Ülkede 2021’deki seçimlerde de aday olan ancak daha sonra İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilen Celili, 2013’ten bu yana Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyinde Hamaney’in temsilcisi olarak görev yapıyor.

Özellikle Batı ile ilişkiler konusunda mesafeli tutumuyla bilinen Celili, seçim kampanyalarında daha çok mevcut statükoyu sürdürme niyetinde olduğu izlenimini verdi.

Kaynak: AA