Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedir? Nelere bakılır? Ne kadar sürer?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kamuda çalışmak isteyen herkesin geçmesi gereken bir uygulamadır. Birçok kişinin merak ettiği güvenlik soruşturması hakkında sorulara cevap vereceğiz. Bugün idare hukuku avukatı Umur Yıldırım’a “Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedir? Nelere Bakılır? Güvenlik soruşturması kalktı mı? Güvenlik soruşturması ne kadar sürer? Güvenlik soruşturması nasıl olumsuz olur? Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yönetmeliği” hakkında sorular soracağız. Avukat Umur Yıldırım güvenlik soruşturması konusunda mastır tezi yazmakta olup bu alanda uzmandır. Tüm soruların cevabını kendisi vermiştir. Daha detaylı bilgiyi buradan alabilirsiniz.

https://kadimhukuk.com.tr/makale/guvenlik-sorusturmasi-ve-arsiv-arastirmasi-nedir-nelere-bakilir-ne-yapmaliyim/

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Arşiv araştırması: Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının mevcut kayıtlardan saptanmasına denir.

Güvenlik soruşturması: Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, yıkıcı ve bölücü faaliyetlerde bulunup bulunmadığının, ahlaki durumunun, yabancılar ile ilgisinin ve sır saklama yeteneğinin mevcut kayıtlardan ve yerinden araştırılmak suretiyle saptanması ve değerlendirilmesine denir.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yönetmeliği 11. Maddesinde güvenlik soruşturmasında neler bakılacağı tek tek düzenlenmiştir. Bu yönetmelik kapsamında;

“Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında kişinin içinde bulunduğu ortam, ikamet adresi ve fiilen ikamet ettiği adres dikkate alınarak;

a) Kimlik kontrolü, kimlik kayıtlarının doğruluk derecesi, uyrukluğu, geçmişte yabancı bir devletin uyrukluğuna girip girmediği,

b) Genel kolluk kuvvetlerinin ve istihbarat birimlerinin arşivlerinde bilgiler bulunup bulunmadığı, adli sicil kaydının ve hakkında arama kaydı veya herhangi bir tahdidin olup olmadığı,

c) Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakının bulunup bulunmadığı ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna ve Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı davranıp davranmadığı,

ç) Şeref ve haysiyetini ihlal edecek ve görevine yansıyacak şekilde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı bir şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı, ahlak ve adaba aykırı davranıp davranmadığı,

d) Yabancılarla, özellikle hasım ve hasım olması muhtemel Devlet mensupları ve temsilcileriyle ilgili derecesinin iç yüzü ve nedeni, araştırılır.”

Düzenlenmiştir.

Güvenlik soruşturmasında ahlaki durum dikkate alınır. Bu husus yoruma açık ve soyuttur. Bu nedenle bir çok mağduriyete neden olmaktadır. Güvenlik soruşturması ahlaki durum hakkında detaylı bilgiyi bu adresten alabilirsiniz.

https://kadimhukuk.com.tr/makale/guvenlik-sorusturmasi-ahlaki-durum/

Güvenlik Soruşturması Kalktı Mı?

Olağanüstü Hal döneminde çıkarılan 676 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 74. maddesi ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun devlet memurluğuna alınma şartlarını düzenleyen 48. maddesinde değişiklik yapılarak ek madde getirilmiş ve “güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmış olmak” şartı memurluğa alınmada ek şart getirmiştir. Bu madde Anayasa Mahkemesi tarafından 24.07.2019 tarihinde iptal edilmiştir. 29 Kasım 2019 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanmıştı. Bu karar ile DMK 48 kapsamında kalan kişiler için güvenlik soruşturması yapılması mümkün değildir. Burada belirtilen memurlar; doktor, öğretmen, hemşire, araştırma görevlisi, doçent, b sınıfı kadrolar ve uzman kadrolar gibi gizlilik derecesi olmayan kurumlardır.

Yine Anayasa Mahkemesi, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması ile ilgili olarak 4045 sayılı Kanun’un birinci maddesine eklenen ikinci fıkrayı, Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti. Anayasa Mahkemesi’nin 19 Şubat 2020 tarihinde verdiği iptal kararı neticesinde 4045 sayılı kanuna tabi personel için artık hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı ve adli soruşturma bilgilerine erişilemeyecektir. Zira bu bilgiler özel bir sicilde tutulan kişisel verilerdir. Asker, polis, hakim, cezaevi personeli gibi gizlilik dereceli kurumlarda çalışan personeller 4045 sayılı kanun kapsamında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması geçirir.

Güvenlik soruşturması 657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu kapsamında personel için kaldırıldı. Fakat 4045 sayılı kanun kapsamında personel için halen devam etmektedir. 4045 sayılı kanun kapsamında personel asker, polis, hakim, cezaevi personelidir.

Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?

Güvenlik soruşturması ne kadar sürer? Bu sorunun cevabı için güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yönetmeliği 12. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında;

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili makama ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü içinde cevaplandırılır.

Burada dikkat edilmesi gereken 2 husus vardır. Birincisi 30 iş günü ile 30 gün aynı değildir. İş günü hesaplamasına hafta sonu tatilleri, resmi tatiller dahil edilmez. Yani 30 iş günü 40-45 gün gibidir. İkinci husus ise buradaki süreler karar verilme süresi değildir. Yani 30 iş günü içerisinde ilgili kurum cevap vermelidir. İlgili kurum cevap verdikten sonra Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilmesi hususunda yönetmelikte bir düzenleme yoktur. Bu nedenle güvenlik soruşturmaları uzamaktadır. Güvenlik soruşturması için yukarıda belirtilen süre kesin değildir. Maalesef kurumlar tarafından bu sürelere riayet edilmemekte güvenlik soruşturması 8-10 ay gibi uzun süreler devam etmektedir. Güvenlik soruşturması uzayan adayların kuruma dilekçe vererek süreç hakkında bilgi alma hakkı vardır.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Olumsuz Olur?

• Eş, anne, baba, kardeş ve çocuklar hakkında istihbari bilgi veya mahkeme kararı,

• Amca, dayı, teyze, yeğen, kuzen gibi akrabalar hakkında istihbari bilgi veya mahkeme kararı,

• Dini, siyasi, etnik nedenlerin dikkate alınması,

• Ahlaki durum,

• Telefon ve internet geçmişlerinin dikkate alınması,

• Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararının dikkate alınması

• Beraat veya takipsizlik kararlarının dikkate alınmaması hatta olumsuz sonuç olarak dayanak kullanılması,

• İcra takibi veya hukuk davalarının dikkate alınması,

• Çalıştığı şirkete dair SGK kaydının dikkate alınması

• Okul, üniversite, dershane, yurt, kurs kayıtlarının karara dayanak yapılması ve Fetö ile irtibatı,

• Sendika, dernek, vakıf gibi kuruluşlarla olan bağınız,

• Kişinin dergi, gazete gibi abonelikleri,

• Kişinin Bank Asya ve finans kuruluşları ile olan işlemleri,

• Hakkınızda verilen soyut ifadeler,

• Kişinin otel ve pansiyon kayıtları,

• Kişinin memuriyet öncesi sosyal medya paylaşımlarının dikkate alınması

Bu nedenler güvenlik soruşturması olumsuz olma sebeplerinden bir kaçıdır. Bu hususların bir çoğu idare mahkemeleri tarafından hukuka aykırı bulunmakta ve işlem iptal edilmektedir.

Güvenlik Soruşturması İptal Davası

Güvenlik soruşturması iptal davası açmak için 60 gün süreniz vardır. Bu süre kararın size tebliğden itibaren başlar. Bu nedenle çok dikkat edilmelidir. Bu süre geçtikten sonra dava açmanız durumunda süre yönünden davanız ret olacaktır.

İkinci dikkat etmeniz gereken husus ise bu dava idare mahkemesinde açılır. Adli yargıda açılırsa davanız reddedilir. İdare mahkemesine dava açarken yürütme durdurma talep edilmelidir.

Güvenlik soruşturması iptal davaları usul ve esaslar bakımından idari yargılama usulü kanunu kapsamında süreç yürütülür. Bu nedenle bir avukattan hukuki destek alınması sizlerin menfaatine olacaktır.