'Nas' inadı! Türkiye 100 yılda böyle hayat pahalılığı görmedi

2023 ekonomisini anlatacak tek başlık '100 yılın pahalılığı'. Faizdaki 'Nas' inadı terk edilerek ekonomi politikası keskin şekilde değişti. Ekonomi politikası Mayıs ayındaki Cumhurbaşkanlığı Seçimi sonrası bambaşka bir hale dönüştü. Artan enflasyon nedeniyle 2023 yılında asgari ücrete 2 defa zam yapıldı. Ocak ayında 8 bin 506 lira olarak belirlenen asgari ücret Temmuz'da 11 bin 402 liraya yükseltildi.

Kahramanmaraş merkezli arka arkaya meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki  depremler 11 ili yıktı. Depremin yol açtığı hasar nedeniyle oluşan faturanın ise 120 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

Genel seçimlerin ardından Türkiye'de ekonomi yönetiminde anlayışlar da isimler de değişti. Ekonomi yönetiminde “Neo klasik ekonomi düşüncesinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heterodoks yaklaşım”ı benimsediğini söyleyen Nureddin Nebati'nin yerine Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine Mehmet Şimşek getirildi. Merkez Bankası başkanlığına ise Hafize Gaye Erkan atandı.

Türkiye ekonomisinin en derin yarası olan enflasyon 2023'te de durdurulamadı. Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerine kadar TÜİK oyunlarıyla düşürülen enflasyon seçimlerin hemen ardından yeniden zirve yaptı. Aylara göre enflasyon oranı şöyle oldu: Ocak 2023 57.68, Şubat 2023 55.18,  Mart 50.51, Nisan 43.68, Mayıs 39.59, Haziran 38.21, Temmuz 47.83, Ağustos 58.94, Eylül 61.53, Ekim 61.36, Aralık 61.98

Genel seçim sürecinde ekonomistlerin tüm uyarılarına kulak tıkayan AKP iktidarı yükselen enflasyonla savaşta faiz düşürmeyi silah olarak benimsedi. "Ben ekonomistim" diye çıkışlarda bulunan AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Faiz sebep enflasyon sonuçtur" diyerek adeta faiz artırımını savunanlara savaş açtı. Erdoğan'ın bu savaşına bir de 'Nas' inadı eklenince faiz yüzde 8.5'e kadar düşürüldü.

Genel seçimlerin ardından ekonominin dümenine yeniden Mehmet Şimşek getirildi. Ancak iddialara göre Şimşek'in Hazine ve Maliye Bakanlığı görevini kabul etmesi kolay olmadı. Kulislerde Şimşek'in geri dönüş için "Rasyonel bir ekonomiye dönüş" için pazarlık yaptığı konuşuldu. Şimşek'in göreve gelmesi ve Merkez Bankası'nın başkanlık koltuğuna Hafize Gaye Erkan'ın oturmasının ardından 7 defa faiz kararı alındı. 7 kararda da yeni ekonomi yönetimi faiz artırdı. Seçimlerden önce yüzde 8.5 olan faiz   yüzde 42.5'e yükseltildi.

Seçimlerden sonra sıcak para arayışına giren AKP iktidarı ekonomideki hatalarının bedelini EK vergilerle vatandaşın sırtına yükledi. 6 bin 91 lira olan IMEİ ücretleri 20 bin liraya yükseltildi. Pasaport ücretlerine 50’lik zam geldi. Defter bedeliyle beraber 6 aylık pasaportun yurttaşa maliyeti 1.535 lira oldu. 3 yıldan uzun süreli pasaportların bedeli ise 5.444 liraya çıktı. 150 TL olan yurtdışı çıkış harcı 225 TL oldu.  Deterjan, sabun, tuvalet kağıdı, peçete, bebek bezi gibi temel ihtiyaç ürünleri ve yeme-içme sektöründe KDV, seçimlerden önce yüzde 18’den yüzde 8’e inmişti. Yeni kararla bu ürünlerdeki KDV yüzde 10 oldu. Mobilya, beyaz eşya, elektronik ürünler, otomobil, sigara ve alkol gibi ürünlerinde yüzde 18 olarak uygulanan KDV oranı yüzde 20'ye yükseltildi. Şans oyunlarında da vergi artışına gidildi. Verginin oranı, spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde 5’ten yüzde 10’a, at yarışlarında yüzde 7’den yüzde 14’e, diğer şans oyunlarında ise yüzde 10’dan yüzde 20’ye yükseltildi.

Otomobillere de Ağustos ve Kasım aylarında ödenmek üzere ek vergi getirilmişti. Muhalefet partileri ek MTV'nin kaldırılması için hukuki girişimlerde bulunsa da bu çabalar sonuçsuz kaldı.

Boşalan kasayı doldurmak isteyen AKP iktidarının halkın sırtına yüklediği yüklerden biri de akaryakıt ÖTV'lerine yaptığı 5 liralık zam...  AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanan kararla benzinin litresinde 2,52 TL olan ÖTV 7,52 TL’ye, motorinde 2,05 TL olan ÖTV 7,05 TL’ye yükseltildi. 5 liralık ÖTV zammı ise Motorin ve benzinin pompa fiyatına 6 lira olarak yansıdı.

Merkez Bankası'nın verilerine göre, Dolar kuru 2023'ün yıl başında 18 lira 73 kuruştan, euro kuru ise 20 lira 01 kuruştan olarak işlem görüyordu. Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerine giderken AKP iktidarı döviz kurlarındaki artışı frenleye bilmek için kurları baskı altına aldı. Kulislerde döviz kurlarını baskılamak amacıyla Merkez Bankası stoklarından para satışı yapıldığı iddia edildi. Bu iddialar Merkez Bankasının açıkladığı stok verileriyle de desteklendi. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turu olan 14 Mayıs'a gelindiğinde dolar kuru 19 lira 60 kuruş olarak euro kuru ise 21 lira 38 kuruş olarak işlem görüyordu. İkinci tura kalan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise dolar 19 lira 98 kuruştan, euro ise 21 lira 46 kuruştan alıcı buluyordu. Seçimlerin ardından değişen ekonomi yönetimiyle beraber döviz üzerindeki baskıda kısmen de olsa kaldırıldı. Baskının ardından döviz kurları hızla yükselerek tarihi rekorlar kırdı. Yılın son ayında 29 lira 40 liraya ulaşan dolar tüm zamanların rekorunu kırdı. Euro ise 32 lira 75 kuruşluk fiyatıyla Türk lirası karşısında tarihi rekorunu yeniledi.

Eylül ayında ekonomide 3 yıllık yol haritasını ortaya koyan Orta Vadeli Program takip edildi. Programda 2023 için büyüme tahmini yüzde 4,4 olarak açıklandı. Bu beklenti 2024 için yüzde 4, 2025 için yüzde 4,5 ve 2026 için yüzde 5 olarak belirlendi. Enflasyonda yıl sonu tahmini ise yüzde 65 olarak duyuruldu.

TÜİK enflasyon oranlarında olduğu gibi yine mucize yarattı, işsizlik rakamlarını tek haneye indirdi. Açıkladığı veriler tartışma yaratan Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı oranlara göre 2023 yılı başında yüzde 9.8 olan işsizlik oranı yüzde 8.5'e düşürüldü.

Enflasyon karşısında hızla eriyen parasını korumak isteyen yurttaşlar çeşitli yatırım araçlarını arayışa koyuldu. Döviz ve altına yönelen vatandaşlar borsaya da açıldı. Borsadaki işlem hacmi giderek arttı. Bu yıl ilk kez işlem görmeye başlayan 55 şirketin halka arz toplam büyüklüğü 73,3 milyar TL'ye ulaştı.