Çılgın liderler, darbeler, suikastlar, sokak eylemleri... Dünya 2019'da bunları konuştu

Bu yıl İngiltere’de Brexıt damgasını vurdu. İngiltere başbakanı Teresa Mey’in (Teresa Mey) Avrupa Birliği (AB) ile vardığı birlikten çıkış (Brexıt) anlaşması İngiliz parlamentosu tarafından reddedildi. Brexıt anlaşmasının revize edilmiş halini de reddeden Parlamento’nun üst kanadı Lordlar Kamarası, Brexıt’in önü kesecek tasarıyı da onayladı. Parlamentoya Brexıt’i kabul ettiremeyen May, gözyaşları içinde başbakanlık görevinden istifa ettiğini duyurdu.

Venezuela 2019 yılı içinde Amerikancı darbelere karşı direndi. ABD destekli ulusal meclis başkanı Jan Guaıdo’nun kendisini geçici devlet başkanı alan etmesiyle başlayan süreç başarısız askeri darbe girişimiyle son buldu. Venezuela devlet başkanı Nicolas Maduro kendisine karşı yapılan ABD destekli 3 darbe girişimini de engelledi. ABD ve Avrupa’nın desteğini alan Guaıdo ve taraftarları Venezuela’dan kaçtı.

2019’a damga vuran diğer olaylardan birisi ise elinde nükleer silah bulunduran Pakistan ve Hindistan’ın Cammu Keşmir krizinden dolayı karşı karşıya gelmesi oldu. Cammu Keşmir’de 44 Hindistanlı askerin öldüğü bombalı saldırıyla başlayan süreç, iki ülkeyi de savaşın eşiğine getirdi. Savaş uçaklarının karşı karşıya geldiği olaylarda Pakistan, Hindistan savaş uçağını düşürerek, Hintli pilotu esir aldı. Daha sonra Pakistan başbakanı Imran Khan, barış göstergesi olarak Hintli pilotu ülkesine teslim etti.

2019 yılı, Sudan’da darbeyle iktidara gelen darbeci ve şeriatçı Ömer el Beşir devri kapanarak kayıtlara geçti. Sudan’da ekmek fiyatına yapılan zamlarla başlayan protestolar, daha sonra rejim karşıtı gösterilere dönüştü. Protestocular eylemlerini el Beşir istifa eden kadar devam ettireceklerini açıkladı. El Beşir’in görevi bırakmaması ve halkına silah doğrultmasından sonra asker el Beşir’e darbe yaparak görevden aldı. Uluslararası ceza mahkemesi tarafından savaş suçlusu ilan edilen Beşir; yolsuzluk, rüşvet ve görevini kötüye kullanmaktan yargılanıyor.

Fransa’da 2018 yılının kasım ayında akaryakıt zammına ve kötü ekonomi koşullarına karşı başlayan sarı yelekliler protestoları 2019 yılında da devam etti. Ara ara devam eden gösteriler, 16 Kasım’da yıl dönümünde nedeniyle yeninden zirve yaptı. Cumhurbaşkanı Emmanuel Makron karşıtları baştan başkent Paris olmak üzere ülkenin birçok kentinde sokağa çıktı. Fransa’da ayrıca çok sayıda sektör çalışanı, Cumhurbaşkanı Makron yönetiminin hazırladığı emeklilik reformuna tepki göstermek amacıyla ülke genelinde süresiz grev başlattı. Ülkenin dört bir yanında reforma karşı yapılan protesto gösterileri yer yer şiddet olaylarına dönüştü.

2019 ABD ile Türkiye ilişkilerinin en çok çalkantılı yıllarından biri oldu. Rusya yapımı s-400 hava savunma sistemlerine ait parçaların Türkiye’ye sevkiyatı başlamasından sonra ABD yaptırımların ilk ayağını uyguladı. Pentagon, Türkiye’yi F-35 savaş uçağı projesinden çıkardı. ABD’nin hasımları ile mücadele yasası olarak bilinen caatsa yaptırımların Türkiye’yi uygulanması için ABD kongresi başkan Donald Trump’a baskılarını artırdı. Tromp içinde Türkiye’ye caatsa yaptırımlarının da olduğu 2020 savunma bütçesi tasarısını imzaladı.

Etiyopya havayollarına ait yolcu uçağı, Kenya’nın başkenti Nairobi’ye yaptığı uçuş sırasında düştü. Devlete ait yayın kuruluşu EBC, uçakta 157 kişiden kurtulan olmadığını duyurdu. Kazadan sonra pek çok ülke Boeing 737 MAX 8 tipi uçakların ülkeye giriş ve çıkışlarının askıya alındığını bildirdi.

Melbourne’da görev yaptığı dönemde kilise korosundaki iki erkek çocuğa cinsel tacizde bulunmaktan hâkim karşısına çıkan eski Vatikan Ekonomi Bakanı ve Avustralya Kardinali George Pell'e, 6 yıl hapis cezası verildi.

Yeni Zelanda’nın Chrıstchurch (Kıraysçörç) kentindeki iki camiye, cuma namazı sırasında düzenlenen silahlı terör saldırısında 51 kişi öldü, 49 kişi yaralandı. Yeni Zelanda’daki terör saldırısının ardından gelen ilk cuma günü, Müslümanlara destek için öğle vakti okunan ezan, devlet kurumları Radyo Yeni Zelanda (MZ) ve Yeni Zelanda Televizyonu (TVNZ) aracılığıyla canlı yayınlandı.

ABD başkanı Donald Trump, "Golan tepeleri üzerinde İsrail'in egemenliğini ABD’nin resmen tanıdığını" ilan eden başkanlık kararına imza attı. ABD, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) tek taraflı Golan tepeleri kararıyla yalnız kalırken, konseyin diğer 14 üyesi işgal altındaki bölgenin İsrail toprağı olmadığı konusunda birleşti. ABD dışişleri bakanlığının Filistin’i internet sayfasındaki "Bölgeler ve Ülkeler" listesinden çıkardığı ortaya çıktı. ABD Başkanı Trump, Yahudiliği sadece bir "din" olarak değil aynı zamanda "etnik grup" olarak tanıyan ve Yahudilere karşı ayrımcılığı "Temel insan haklarının ihlali" olarak nitelendiren başkanlık kararnamesini imzaladı.

-İran yönetimi, zenginleştirilmiş uranyum limitini nükleer anlaşmada belirtilen 300 kilogram stok limitinin üstüne çıkardı. İran, yüzde 4,5 seviyesindeki zenginleştirilmiş uranyum stokunun 370 kilograma ulaştığını açıkladı. - İngiltere’ye bağlı Cebelitarık Özerk Yönetimi, Suriye’ye yönelik ambargoları ihlal ettiği gerekçesiyle İran tankerini alıkoydu. İran devrim muhafızları ordusu, Hürmüz Boğazı’nda İngiltere’ye ait steno IMPERO adlı petrol tankerini alıkoydu. ABD yönetimi, İran dışişleri bakanı Cevat Zarif'i yaptırım listesine aldı.

Irak’ın Erbil kentinde bir restorana düzenlenen silahlı saldırıda Türkiye’nin Erbil başkonsolosluğunda görevli bir diplomat ile bir ırak vatandaşı öldü. Saldırıyı düzenleyen terörist 3 gün sonra yakalandı.

Rusya'nın 3 Temmuz’da çekildiği Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’ndan (INF) ABD’nin de çekilmesiyle INF sona ermiş oldu.

Dünyanın en büyük yağmur ormanlarının bulunduğu Brezilya’da, bir yılda 72 bin 843 orman yangını meydana geldiği bildirildi. Son 3 haftada yoğunlaşan yangınlar, tüm dünyayı harekete geçirirken, brezilya devlet başkanı Jair Bolsonaro, G7 ülkelerinin 20 milyon avroluk yardım teklifini reddetti.

Kategori 5 seviyesindeki dorıan (Doryın) kasırgası, bahamalar ve ABD’nin güney Atlantik kıyılarında etkili oldu. Bahamalar’da 3,4 milyar dolar zarara yol açan dorıan en az 73 kişinin ölümüne, yüzlerce kişinin kaybolmasına neden oldu.

Suudi Arabistan’ın Milli Petrol Şirketi Sadi Aramco'ya ait iki tesise Silahlı İnsansız Hava Aracı’yla (SİHA) saldırı düzenlendi. Aramco, petrol üretimini geçici olarak durdurdu. Suudi Arabistan, Husilerin saldırıda İran yapımı silahlı İHA'lar kullandığını öne sürse de bu kanıtlanamadı.

29 Ekim’de ABD temsilciler meclisinin tanımasından sonra ABD senatosu da 1915 ermeni olaylarını "soykırım" olarak tanıyan bir karar tasarısını kabul etti. Temsilciler meclisi adalet komitesi, ABD başkanı Donald Trump’ın azline yönelik sunulan "görevin kötüye kullanılması" ve "kongrenin işleyişini engellemek" adlı iki başlıktan oluşan azil maddelerini görüşmek üzere toplandı. ABD temsilciler meclisi genel kurulunda, başkan Trump’ın azline yönelik iki suçlamayı içeren dava dosyası onaylanarak Senato’ya gönderildi.

Güney Amerika ülkesi Şili’de yeraltı treni (metro) ücretlerine yapılan zam nedeniyle başlayan hükümet karşıtı gösteriler ülke geneline yayıldı. Gösteriler sırasında gözaltına alınan bir kadın sanatçının polisler tarafından tecavüz edilerek öldürülmesinden sonra ülke kadınları dans ederek olaya tepki gösterdi. Şili’de başlayan ‘Las Tesis’ dansı daha sonra, kadın cinayetlerine farkındalık yaratması için bütün dünyaya yayıldı.

-Lübnan'da ekonomik durumun kötüleşmesi ve iletişime yeni vergiler getirilmesi nedeniyle ülke genelinde hükümet karşıtı gösteriler başladı. Gösterilerin artmasından sonra Lübnan başbakanı Saad el Hariri istifa etti. -İran’da benzine yüzde 300 zam yapılmasının üzerine birçok kentte başlayan ve 3 gün süren gösterilerde kamu binaları, bankalar, benzin istasyonları tahrip edildi, marketler yağmalandı. 7 bin kişi gözaltına alındı, Uluslararası Af Örgütü gösterilerde en az 208 kişinin öldüğünü açıkladı.

Türkiye ‘Suriye’nin kuzeydoğusuna askeri operasyon başlattı. ABD başkanı Trump, Hazine Bakanlığı’nın, üç Türk Bakan ve iki Bakanlığa ilişkin yaptırımların olduğu kararnameyi imzaladı. ABD’de cumhuriyetçi ve demokrat senatörler, Suriye operasyonu nedeniyle içinde AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mal varlığı da olduğu bir yaptırım listesi hazırladı. ABD başkanı Donald Trump, Suriye operasyonu sonlandırması için AKP’li cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret dolu bir mektup yazdı. Mektupta Erdoğan’a “aptal olma” diyen Trump, Türkiye’yi ekonomisini mahvetmekle tehdit etti. Erdoğan ise mektuba gerekli yanıtı veremedi. Daha sonra Türkiye’ye gelen ABD başkan yardımcısı Mike Pence ve dışişleri Mike Pompeo ile AKP’li cumhurbaşkanı Erdoğan arasında ateşkes anlaşması imzalandı. Anlaşmaya ilişkin açıklama yapan Pence, "ABD, ateşkesin uygulanmasıyla Türkiye’ye yeni yaptırımlar uygulamayacak. Daimi ateşkes gerçekleştiğinde, başkan Trump, ekonomik yaptırımların kaldırılması konusunda anlaştı." dedi. Erdoğan ABD ile anlaşma imzaladıktan sonra Soçi’ye giderek Rusya devlet başkanı Vladimir Putin ile de bir ateşkes anlaşması imzaladı.

Bağdadi operasyonu Işid terör örgütü lideri Ebubekir el Bağdadi, ABD özel kuvvetlerinin 8 helikopterle İdlib kentinin Türkiye sınırına yakın bölgesine düzenlenen operasyonla ölü ele geçirildi.

Bolivya'da 26 Ekim’de yapılan ve oy sayımındaki hile iddiaları nedeniyle ülke genelinde protestolara yol açan Devlet Başkanı Seçimi’nin ilk turunu kazanan Devlet Başkanı Evo Morales, ordunun baskısıyla istifa etti. Bolivya’da Amerikancı darbe ile Morales'in istifa etmesinden sonra göreve gelen geçici hükümet, 11 yıl sonra ABD’ye büyükelçi atadı.