Dünya Tasarruf Bankaları Cemiyeti’nce 31 Ekim 1929’da yapılan 1. Uluslararası Tasarruf Bankası Kongresi’nde o gün, ‘Uluslararası Tasarruf Günü’ olarak ilan edilmiş. Bu günün ismi daha sonraları, Dünya Tutumluluk Günü (World Thrift Day) olmuş,
Dünya Tasarruf Günü’nün (DTG) amacı, bireylerin bugünkü gelirlerinden bir kısmını harcamayıp, gelecekteki gereksinimleri için biriktirmesinin önemini vurgulamak olarak belirlenmiş. Böylelikle bireyler bu birikimlerini finansal piyasalara fon olarak sunacaklar, giderek ülkede fon gereksinmesi olan yatırımcılar bu fonları kullanarak ülkenin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunacaklar!
TASARRUF KAVRAMINA KISA BAKIŞ
Tasarruf, ulusun ve sonuçta tüm insanlığın uygarlık yolunda gelişimi için her bir bireyin edinmesi gereken bir erdem ve alışkanlık olarak tanımlanabilmektedir. Tasarrufun imgesi de kumbaradır.
Tasarruf eğitimini geliri ussal biçimde harcamak, geleceğe yönelik belirsizlik ve olumsuzluklara karşı hazırlıklı olmaktan ibaret olarak tanımlamak yerine daha genişçe bakılması yerinde olabilir. Tasarruf eğitiminde aynı zamanda gereksinim ve istek ayrımının yapılabilmesi öğretilip, yapay isteklerle israfa kaçmamak, deyim yerindeyse gelirin tasarruf edilmesinin önündeki tüm engel ve kötü alışkanlıklara karşı çıkmanın ve bunlarla mücadelenin de anlatılması daha iyi olacaktır.
DTG 2024 TEMASI
Bu yılki DTG için Dünya Tasarruf Bankaları Enstitüsü (World Savings Banks Institute) kısaca WSBI 100. Yılı için şu temayı belirlemiş: ‘Tasarrufların 100 Yılı: Kumbaradan Dijital Cüzdana’. Bu konuda çok güzel bir video hazırlanmış. Bu videoya QR kodunu okutarak ulaşıp izleyebilirsiniz. Ayrıca aşağıdaki bültene ulaşmak için şu linki kullanabilirsiniz: https://www.wsbi-esbg.org/wp-content/uploads/2024/09/3751_PER_NEWSVIEWS_4_2024.pdf
TASARRUFLAR NASIL DEĞERLENDİRİLECEK?
Bunun için çocukların para (özellikle) harçlık yönetimi yetisi ve yetişkin bireylerin de finansal okuryazarlık yetisi kazanmaları gerekiyor. Böylece bugünkü ve gelecekteki yatırım ve cari harcamalarına ait olarak finansal planlama ve kontrol yapmaları için bilinç kazanmaları ve bilgilenmeleri önem arz ediyor. Ülkemizde bu konuda gerek (ücretsiz / ücretli) eğitimler, gerek kaynaklar (kitap vb.) artmaya başladı. Örneğin yazıda bir örnek kitap kapak resmi verilmiştir.
Pek çok çocuk mali durumlarını nasıl yöneteceklerini bilmeden büyüyor ve bunun yerine yardım için aile üyelerine güveniyor. Günümüz dünyasında çocuklar arasında finansal okuryazarlığa gereksinim mevcuttur. Çocuklara parayı öğretmek, lira ve kuruşları anlamanın ötesine geçilerek, onlara gerçek dünyanın nasıl işlediğine dair bir bakış açısı sunmakla ilgili bir süreçtir. Çocukları finansal konularda eğiterek, sıkı çalışmanın değerini ve bilinçli finansal kararlar almanın önemini öğrenmelerini sağlayarak kendi geleceklerini şekillendirmeleri için onları güçlendirmek gereklidir. Para yönetimini öğrenmek için yetişkinliğe kadar beklemeye gerek yoktur. Erken yaşta başlamak çocuklara değerli beceriler kazandırabilir. Küçük bir standı işletmek veya istenen bir oyuncak için para biriktirmek gibi basit etkinlikler finansal okuryazarlık konusunda uygulamalı dersler olarak hizmet edebilir. Ancak finansal eğitim, matematik ve tasarruf hesaplarından daha fazlasını kapsar. Çocuklara fırsatları, yatırımları ve seçimlerinin sonuçlarını öğretmeyi içerir.
Çocuklar harçlıklarını yönetirken, bir kısmını temel gereksinmeleri için harcayıp, bir kısmını tasarruf etmeyi, bir kısmını anlamlı bir biçimde bağış yapmayı vb. öğrenmelidir. Çocukların harçlık yönetimi konusundaki başarılarını ölçmek için web siteleri mevcuttur. Çocuğunuzun harçlığını kredi kartı ve nakit olarak takip etmeye çalışmak yorucu olabilir. Bunun yerine cep harçlığı uygulamaları, sizin ve çocuğunuzun birikimlerini akıllı cihazlarınızdan kolaylıkla izlemenize olanak tanır. Hatta çocuğunuza bütçeleme ve sorumlu harcama yapmayı öğretirken onu ödüllendirebilirsiniz. Örneğin kimileri şöyle:
Hyperjar Kids
Roostermoney
Starling Kite
Gohenry
Chores & Allowance Bot
İallowance
Osper
Nimbl
Gimi
Türkiye’de Özlem Denizmen başkanlığında bir takımın hazırladığı Monay adlı bir uygulama (app) var. Ancak sanki daha çok büyükler için gibi!
Bir de Türkiye Hayat Emeklilik’in çıkardığı dijital olarak harçlık için ‘Manibux Kart’ var. Bu da tam kast ettiğimiz yukarıdaki uygulamalar gibi değil.
Üyesi olduğumuz Finans Kulüp’ün bu konuda hazırladığı kısa ve özlü bir not var. Onu da aşağıya alıntı yaptım. Ayrıntılı bilgi için bloğa gidilebilir.
‘ Çocuklara finansal okuryazarlık öğretmek, onların gelecekteki finansal bağımsızlıkları ve güvenlikleri için atılacak en önemli adımlardan biridir. Finansal okuryazarlık yönelimi sağlamak noktasında son yıllarda ilgi artmaktadır. Aileler, çocukların erken yaşlarda para yönetimi, birikim ve tasarruf gibi temel finansal kavramları öğrenmelerine yardımcı olarak, onları maddi konularda daha bilinçli ve sorumlu bireyler olarak yetiştirebilirler. Çocuklarınıza finansal okuryazarlık becerilerini kazandırmak için etkili yöntemler arıyorsanız, işte sizin için hazırladığımız 5 pratik öneri.
1- Harçlık Yönetimi İle Başlayın
2022 yılında yapılan bir çalışmada, ilkokul dördüncü sınıfta öğrenim gören 408 öğrenci üzerinde “Çocuklar İçin Finansal Okuryazarlık Ölçeği” geliştirilmiştir. Bu ölçek, finansal yönetim ve bilinçli tüketim olmak üzere iki faktörden oluşmaktadır. Elde edilen sonuçlar, bu ölçeğin çocukların finansal okuryazarlık becerilerini değerlendirmek için geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir.
Çocuklara düzenli olarak harçlık vermek, para yönetimi becerilerini geliştirmeleri için mükemmel bir başlangıçtır. Günlük veya haftalık belirlenen miktarlarda harçlık, çocukların bütçe yapma ve harcamalarını planlama konusunda ilk adımlarını atmalarını sağlar. Harcamalar üzerine sohbet ederek ve tüyolar vererek çocuğunuzun daha verimli yönetim yapmasına rehberlik edebilirsiniz.
2- Tasarruf Alışkanlığı Kazandırın
Çocuklara küçük yaşlarda tasarrufun önemini anlatmak ve birikim yapma alışkanlığı kazandırmak, finansal gelecekleri için hayati öneme sahiptir.
Türkiye’de 10 yaş grubu öğrencilerinin finansal okuryazarlık eğitimi almaları ile tüketim ve tasarruf davranışları arasındaki ilişki üzerine “Enflasyon, Tüketim ve Tasarruf İlişkisinin Ekonometrik Analizi” başlığını taşıyan bir araştırma ölçülmeye çalışılmıştır. 1980-2016 dönemi boyunca Türkiye ekonomisini baz alan araştırmada kısa dönemde enflasyondan tüketim ve tasarrufa doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu gözlenmiştir. Uzun dönem sonuçlarına göre ise enflasyon ile tüketim ve tasarruf arasında karşılıklı nedensellik ilişkisi olduğu saptanmıştır. Bu bağlamda, enflasyon ile tasarruf arasında doğru, tüketim ile ise ters yönlü bir ilişki olduğu görülmüştür.
Siz de bir kumbara veya tasarruf hesabı kullanarak belirli bir hedef doğrultusunda para biriktirmeyi teşvik edebilirsiniz.
3- Oyunlar ve Uygulamalar Aracılığıyla Öğreti
Eğitici finans oyunları ve uygulamalar, çocukların ekonomik kavramları eğlenerek öğrenmelerini sağlar. Oyun tabanlı öğrenme, çocukların finansal terimleri ve işleyişleri daha iyi anlamalarına ve hatırlamalarına yardımcı olur.
Küçük amaçlar belirleyerek çocukları birikim yapmaya motive edebilirsiniz.
Pek çok çocuk, ebeveynlerinin para hakkında konuşmaktan çekindiği ailelerde büyüyor. Ülkemizde pek çok okulda, okulda finans eğitimi yer almıyor. Experian tarafından 2019’da yapılan bir araştırmaya göre, Z kuşağı katılımcılarının %76’sı finansal eğitim dersi alabilmeyi dilediklerini belirtiyor.
Öte yandan 2022’de Investopedia Finansal Okuryazarlık Araştırması, Z kuşağının yalnızca dörtte birinin borsanın nasıl çalıştığını bir arkadaşına açıklayacak kadar iyi anladığını hissettiğini ortaya çıkardı.
4- Gerçek Hayat Deneyimleri Sunun
Alışveriş yaparken çocukları yanınıza alarak fiyat karşılaştırması yapın ve neden bazı ürünlerin diğerlerinden daha uygun fiyatlı olduğunu açıklayın. Çocukların fiyat bilincini ve satın alma kararlarının sonuçlarını anlamalarını sağlayın.
Bu tür uygulamalı yol gösterimler tüketici davranışlarının aşılanması açısından önemlidir. Tüketici davranışlarının ekonomik dinamikleri nasıl etkilediğini anlamak, daha etkili politika kararları almak için gereklidir.
5- Finansal Eğitim Materyalleri Kullanın
Finansal eğitim kitapları, çizgi filmler ve interaktif web siteleri gibi kaynaklardan yararlanarak çocukların finansal okuryazarlığını artırın. Çocuklara yönelik hazırlanmış finansal eğitim içerikleri, karmaşık görünen ekonomik kavramları onların anlayabileceği bir dille sunar.
“Erken başlayın. Çok yüksek bir tepeye sahip olmanın püf noktası ya çok genç başlamak ya da çok yaşlı olarak yaşamaktır.”
Warren Buffett
Bonus: Çocuklara Kaç Yaşından İtibaren Kart Verilebilir?
Finansal okuryazarlık eğitimi uzmanı Anna Dengina’ya göre, çocuklara kart vermek için 9 yaşın ideal olduğu söylenmektedir. Ancak bu konuda dikkat edilmesi gereken bazı faktörler bulunmaktadır.
Çocuklar, finansal alışkanlıklarını nakit paranın alışverişteki rolünü ve takasın temel prensiplerini anlayarak başlamalıdır. Bir banka hesabının işleyişini ve paranın akışını kavramış olmaları önemlidir. Ebeveynler, çocuklarının bu temel finansal bilgilere ve becerilere hakim olduğunu gözlemlediklerinde, onlara bir banka kartı sağlamayı düşünebilir.
Çocuklar için banka veya kredi kartı verilmesi dünya genelinde değişken politikalara tabidir. Türkiye’de bankalar bu konuda geniş yetkilere sahip olup, genellikle 12 ile 16 yaş aralığında bir başlangıç yaş sınırı sunarlar, ancak kesin bir yaş sınırı belirtilmemiştir.
Sonuç
Bu maddeler, çocukların finansal okuryazarlık becerilerini geliştirmek için eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının önemini vurgulamaktadır.
Çocuklara finansal okuryazarlık öğretmek, onların güçlü ve bağımsız birer birey olarak yetişmelerine katkıda bulunur. Erken yaşta kazanılan finansal bilgi ve beceriler, çocukların gelecekteki mali kararlarında kendilerine güvenmelerini sağlar. Bu beş yol, çocuklarınıza finansal temelleri atarken size rehberlik edebilir.
Finansal okuryazarlık için daha fazla bilgi ve kaynağa mı ihtiyacınız var? Blogumuzu ziyaret edin ve finansal becerileri geliştirecek daha fazla içeriğe erişin.’
PARADOKS: GELİR EŞİTSİZLİĞİ, YOKSULLAŞMA, BORÇLANMA VE GELECEĞİ TÜKETME KARŞISINDA TASARRUF
Piketty, Milanovic vd.’nin yaptığı çalışmalara bakıldığında 2000li yıllarda gelir eşitsizliği 1920’lerdeki kadar kötü. Peki bu denli gelir düşmesine uğrayan, işsizliğe maruz kalan geniş kitlelere ve onların çocuklarına tasarruf et demek, biraz güldürü gibi olmaz mı?
Samir Amin’e göre, ‘yoksullaş(tırıl)ma, asla hayatta kalmak için yeterli bir gelirin bulunmamasına indirgenemeyecek modern bir olgudur ve sosyal hayatın tüm boyutları üzerinde yıkıcı etkilere sahiptir.’ Kültürel olarak yoksullaşmış kitleler, tüketim pompalamalarına da aldanıp, görgüsüzce isteklere kapılarak, kolayca borçlanma eğilimine girebilmektedirler. Böylelikle finansallaşan kapitalizmde borçlular hapishanesi uygulamaları pekiştirilmektedir.
TÜRKİYE’DE TASARRUF DURUMU
ING Bank’ın yaptığı Türkiye’nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması 2023 yılı raporunda, tasarruf sahipliği yüzde 23,3 imiş. Tasarruf edememenin en önemli nedeni ‘gelir yetersizliği’ imiş, hem de yüzde 77 oranında! İkinci sırada ise ‘borçların olması’ unsuru geliyormuş. Bir de ‘özel harcamalarım çok’ gerekçesi var! Yani halkımız kazanamıyor ya da sürekli borçları ödemekten kafasını kaldıramıyor ki, tasarruf etsin! Kader! Tasarruf yapanlar erkeklerde kadınlara göre daha yüksek çıkmış! Tasarruf yapma gerekçelerine bakıldığında ilk sırada ‘geleceğe yatırım’ yer alırken, onu ‘çocuklarım için’ unsuru izliyor. Yakın gelecekte tasarruf yapmayı planlayanlar yüzde 50’nin bile altında yani yüzde 40! Kısmet! Tasarruf tercihinde yastık altı altın ve nakit ilk sırada! Sonra sistem içi altın geliyor. Üçüncü araç yüzde 14 ile pay senedi yatırımı. Bireysel emeklilik fonları yüzde 8 olurken, TL. vadeli hesap yüzde 6, kripto para yüzde 4 olmuş! Ayrıntılı bilgi için bkz.: https://www.ing.com.tr/F/Documents/Tasarruf_sahipligi_yeniden_yukselerek_yuzde__23.3_oranina__ulasti-21022024.pdf
TÜİK’in 2024’de yayınladığı ‘Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2023’e göre, hane halkı gelirinden memnun olmayanların oranı hane halkı kişi sayısına göre yüzde 40-51 arasında, çok fazla değil mi? Ya umut? Bir yıl sonrası yaşama ilişkin genel beklentilere bakıldığında ‘gelecek daha iyi olacak’ diyenlerin oranı sadece yüzde 23,9, çok düşük değil mi? Her dört kişiden biri bile değil! Ayrıntılı bilgi için bkz.: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yasam-Memnuniyeti-Arastirmasi-2023
SONSÖZ
Olaya farklı bakıp, gelir eşitsizliği ve yoksullaşma-borç sarmalına düşmeyecek bir tasarruf mantığıyla tüketim budalası olmaktan kurtulmak için bir şans olarak bakabilir miyiz Dünya Tasarruf Gününe? İsterseniz DTG’ye ‘Dünya Tutumluluk Günü’ diyebilirsiniz!