Romanda Ölçüt

1923’ten 2023’e kadar, yüzyıl birçok roman yayınlandı. Bu romanları nasıl bir ölçütle değerlendirmeli. Söz gelimi, noktasız virgüsüz  kaç kelime yazmış, ölçütümüz bu olacak. Şimdi bu dediklerimi okuyan biri, benim için “Ne uydurukçu” diyebilir. Ki de bu ölçütün nerden usuma düştüğünü sorabilir. Hemen söyleyeyim, bu ölçütü ben uydurmadım. Üstelik kırk yıl düşünsem usuma düşmez bu ölçüt. Peki, nerden çıktı bu ölçüt. Buyrun okuyun, nerden çıktığını görün, Semih Gümüş buyuruyor, şöyle; “Yalnızca Oğuz Atay’ın biliçn akışını düpedüz bir anlatı tekniği olarak seçtiği görülüyor romanımızda. Tutunamayanlar’ın tam 73 sayfa boyunca tek bir noktalama imi kullanmaksızın süren ve bilinç-akışını temel alan 15. bölümü, roman sanatımızda hala biricikliğini koruyor.” (Semih Gümüş, Roman Kıtası, Adam Yayıncılık, İstanbul, 1991, Y-152)

Semih Gümüş’ü okurken Sülün Osman düşüyor usuma. Sülün Osman alık insana saat kulesi, köprü, vapur satardı. Semih Gümüş de alık okura roman satıyor. Alık oku, hiç sesini çıkarmadan bu ölçütü okuyor. Bu dursun şimdi. Başka ölçütler de var. Mahir Ünlü-Ömer Özcan, şöyle ölçütler koymuşlar, 1923-1940, 1-Geçmişe dönük, Geleneksel Yaşam ya da Beğeniden Esinlenenler, 2-Ülkeci-Uluscu Yolu İzleyenler, 3-İçe Dönük Bakışlarıyla Yaşamı ve Duyarlıkları Yansıtanlar, 4- Toplumsal Sorunlara Eğilenler. (Mahir Ünlü-Ömer Özcan, İstanbul,1998)

Konur Ertop, son derece yanlış ölçütlerle roman değerlendiriyor. (Cumhuriyet Çağında Türk Romanı, Türk Dili Roman Özel sayısı, sayı 154, Temmuz 1964)

Konur Ertop’a göre Cumhuriyet romanın üç kurucusu, Yakup Kadri, Reşat Nuri, Halide Edip. Yakup Kadri gerçekçidir. Reşat Nuri’yle Halide Edip’ten ayırmak gerekir.

Konur Ertop Kemal Tahir için gerçekçi diyor, bu son derece yanlış.

Oktay Akbal’sa gerçekçiliğin dışında bireyciymiş Konur Ertop’a göre.

Konur Ertop estetik biliminden yoksun bir yazar. İnsancıl Yayınları, Yüzyılı dörde böldü;

1-Osmanlıda Toplumsal Değişimin Romanlara Yansıması,

2-Kurtuluş Savaşı-Erken Cumhuriyet Dönemi Toplumsal Değişimin Romanlara Yansıması

3-Çok Partili Siyasi Yaşam (1946-1970) Toplumsal Değişimin Romanlara Yansıması

4-12 Mart -12 Eylül Sonrası (1951-1990) Toplumsal Değişimin Romanlara Yansıması

İnsancıl Yayınları’nın roman ölçütü son derece nesnel oldu. Bu yapıtlarda romanlartoplumsalyapı içinde bilimsel estetik birikimle değerlendirildi. Romanımızın yazınımızın nesnel, gerçekçi tarihidir bu dört kitap.

 

Benim Ölçütüm

Roman insan araştırmasıdır. Lukacs, bu konuda şöyle der, “…estetik belirlemelerin yöneldiği varlık, insanın dünyasıdır.” G. Lukacs, Estetik 3, çev. Ahmet Cemal, Payel Yayınevi, İstanbul, 2001, Y-44,45)

Gerçekçi yazar, insanı öznel açıdan göstermez. Gerçekçi yapıtlar, insanı, hem düşünsel, hem duyusal anlamda varsıllaştırır.

Ölçüt olarak, Romanda Estetik Kalkışma 4’teki ölçütü alıyorum şöyle,

Gerçekçi Yazarlar

Olgusal Yazarlar

Gerçeksiz Yazarlar

 

Gerçekçi Yazarlar(1923-1960)

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Memduh Şevket Esendal, Nazım Hikmet, Rıfat Ilgaz, Oktay Akbal, Orhan Kemal, Suat Derviş, Fahri Erdinç, Cevdet Kudret Solok, Tarık Dursun, Kerim Korcan, Sait Faik, Yaşar Kemal, Nezihe Meriç, Kemal Bekir.

 

Olgusal Yazarlar (1923-1960)

Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Hamdi Tanpınar, Peyami Safa, Sabahattin Ali.

Gerçeksiz Yazarlar

Kemal Tahir.