Anti-emperyalizm ve milliyetçilik-II
ilk bölümü yayımlanan ve esas olarak uluslaşma modelleri ile milliyetçilik akımını Türkiye bağlamında incelediğim yazımın bu ikinci ve son bölümünde, “ulusalcılık” kavramını tartışarak, “yurtseverlik” anlayışının neden farklı olduğunu irdeleyeceğim.
Son 20 yıldır Türkiye’nin siyaset diline giren “ulusalcılık” kavramı, aslında sınırları net şekilde çizilemeyen, genel ve soyut bir niteleme olmanın ötesine geçemedi. Daha da önemlisi, gericiler ve liberaller tarafından olur olmaz kişi ve çevreleri suçlamak için sıkça kullanılan bir kavram olmasına karşın, üzerinde doğru-dürüst çalışma da yapılmadı.
Genellikle sözlük anlamından yola çıkarak ulusalcılık ile milliyetçiliğin aynı şey olduğu söylendi. İlk bakışta doğru gibi görünse de biri Farsça diğeri Türkçe olan bu iki kavram gerçekte çok farklı bir anlam yüküne sahiptir. Çünkü siyasal ve felsefi oylumu olan bazı kavramlar her zaman düz bir çeviriyle karşılanamaz. Özellikle siyasal kavramlar, tarihsel ve toplumsal koşulların ürünüdür. Ulusalcılık da böyle kavramlar arasındadır. Bu nedenle olsa gerek, MHP başından itibaren ‘ulusalcılık’ kavramına itiraz etti.
Ancak liberaller ve dinciler, milliyetçilik ile ulusalcılığı her zaman bir ve aynı anlamda kullandı. Oysa bu yaklaşım gerçeği ifade etmiyordu. Çünkü kendilerini “ulusalcı” diye tanımlayan kesimlerin gerici /muhafazakâr Soğuk Savaş milliyetçiliği ile aralarına mesafe koymak ve bu kesimlerden ayrı durmak istedikleri anlaşılıyordu. Ulusalcılık kavramını kullananlar ya da bu sıfatla anılmaya itiraz etmeyenler, emperyalizme karşı oldukları gibi cumhuriyet devrimlerine bağlı, laiklik ve aydınlanmadan yana olduklarını da ifade etmek istiyorlardı. Şeriata ve İslamcılığa karşı olmak ortak paydalarıydı. MHP’nin temsil ettiği Soğuk Savaş milliyetçiliği ile bir ilgilerinin olmadığını anlatmak için özellikle “ulusalcı” kavramını tercih ediyorlardı.
Ulusalcıların belli bir bütünlükleri, örgütlülükleri, sözcüleri ya da liderlikleri yoktur. Somut olarak “ulusalcılar kimdir” diye sorulsa, buna hemen yanıt vermek zordur. Daha çok, siyasal bir refleks ve kendiliğinden gelişen cumhuriyetçi-modernist bir tepki akımıdır. Önemli bir bölümü kendilerini solda görse de sosyalizmle bir ilgileri yoktur. Bütünlükten uzak ve eklektiktir. Dolayısıyla, ‘sağ’ ve ‘sol’ yorumlara açıktır.
Bu bahiste -bir tür turnusol kağıdı gibi- en önemli ayrım Kürt sorununa yaklaşımda ortaya çıkıyor. Çünkü, ulusalcıların Kürt sorununa bakışları ile hâkim ulus ideolojisi ve milliyetçiliği hemen hemen örtüşüyor. Dolayısıyla ulusalcıların antiemperyalizmi de sınırlı bir politik tutuma işaret ediyor. Bu, antikapitalist olmayan bir emperyalizm karşıtlığı oluyor.