AİHM: Türkiye Kavala kararında ‘iyi niyetle’ davranmadı

AİHM, iş insanı ve Gezi direnişi tutuklusu Osman Kavala‘ya yönelik Büyük Daire’nin aldığı kararın özeti niteliğinde olan basın açıklamasının Türkçe çevirisini yayınlandı. Kararda, Türkiye’nin Kavala dosyasında iyi niyetli davranmadığı yönünde ifadeler yer aldı.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Büyük Dairesi, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 2 Şubat 2022’de Türkiye’nin Osman Kavala davasında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHS) ihlal edip etmediğine ilişkin incelemesini tamamlamdı. Karar, 11 Temmuz’da kamuoyuna açık bir duruşmayla duyuruldu.

Türk yargıç Saadet Yüksel’in “kısmen” karşı çıktığı, diğer 16 yargıcın onadığı karara göre, Avrupa Konseyi’nin kurucuları arasında yer alan Türkiye, sözleşmenin AİHM kararlarının uygulanmasını zorunlu kılan 46. maddesini ihlal etti ve böylece yükümlülüğünü yerine getirmedi.

AİHM, Büyük Daire’nin aldığı kararın özeti niteliğinde olan basın açıklamasının Türkçe çevirisini yayınlandı.

TÜRKİYE AİHM’İN KAVALA KARARINA UYMADI

AİHM tarafından Türkçe çevirisi yayınlanan kararda şu ifadeler yer aldı:

“Darbe girişimiyle ilgili suçlama (Türk Ceza Kanunu’nun 309. maddesi) konusunda ise Mahkeme (önceki kararında) şu tespiti yapmıştı: “… dava dosyasındaki deliller bu şüpheyi haklı kılmak için yeterli değildir … başvurucunun yalnızca şüpheli bir şahısla veya yabancı uyruklularla temasta bulunmuş olduğu olgusu tek başına başvurucunun anayasal düzeni ortadan kaldırmayı amaçlayan bir girişimde yer almış olabileceği konusunda objektif bir gözlemciyi tatmin edecek yeterlilikte delil olarak kabul edilemez.”

Buradan çıkan sonuç, gerek Sözleşme’nin 18. maddesiyle birlikte gerekse tek başına ele alındığında 5(1). madde ile ilgili ihlal tespitinin, Gezi Parkı olaylarıyla ve darbe girişimiyle ilgili olarak suç isnatlarından kaynaklanan her türlü işlemi ilga etmiş olduğudur. Sn. Kavala’nın suç işlediğini gösterir nitelikte konuyla ilgili ve yeterli başka şartların mevcut olmadığı durumda, aynı maddi olgular kapsamında, kendisine yönelik alınacak tedbirler, özellikle özgürlüğünü kısıtlayacak bir tedbir uygulanması, Sn. Kavala’ya yönelik hak ihlalinin uzamasına ve muhatap Devletin Sözleşme’nin 46(1). maddesi uyarınca Mahkemenin kararına uyma yükümlülüğünün ihlaline yol açar.

Sözleşme’nin bütünsel yapısı, üye Devletlerdeki kamu makamlarının iyi niyetle hareket ettiği genel varsayımına dayanmaktadır. Kesinlik kazanmış, bağlayıcı bir yargı kararının uygulanmamasının, Sözleşmeci Devletlerin Sözleşmeyi onaylarken uymayı taahhüt ettikleri hukukun üstünlüğü ilkesiyle bağdaşmayacak durumlara yol açması muhtemeldir.

Mahkeme, Türkiye’nin 10 Aralık 2019 tarihli Daire kararının icrasına yönelik birtakım adımlar atmış olduğunu ve ayrıca çeşitli Eylem Planları sunmuş olduğunu kaydetmiştir. Ancak Bakanlar Komitesinin bu meseleyi Mahkeme’ye yönlendirdiği tarihte ve Sn. Kavala’nın adli kontrol şartıyla tahliyesine hükmeden üç karar ve bir beraat hükmü alınmış olmasına rağmen, Sn. Kavala’nın dört yıl, üç ay ve on dört günü aşkın zamandır halen tutuklu halde bulundurulduğunu da kaydetmiştir.

Mahkeme Türkiye tarafından işaret edilen tedbirlerin, Taraf Devletin “iyi niyetle”, Kavala kararının “sonuçlarına ve ruhuna” uygun bir tavır içinde veya Mahkemenin bahsi geçen kararda ihlal edilmiş olduklarını tespit ettiği Sözleşme haklarının fiilen ve etkili bir şekilde korunmasını sağlayacak biçimde davranmış olduğu sonucuna ulaşmasını mümkün kılmadığı kanaatine varmıştır.”

Osman Kavala: Dışişleri Bakanı’nın yaptığı gibi insan hakları ihlallerini meşrulaştırmaya çalışmak kabul edilebilir bir şey değildir