Eski Başbakan Bülent Ecevit’in “Ayşe tatile çıksın” şifreli talimatıyla akıllarda kalan ve KKTC’nin kuruluşuna giden süreci başlatan Kıbrıs Barış Harekatı’nın bugün 49’uncu yıldönümü.
Kıbrıs Adası’nda İngiliz desteğiyle Rumların ve Yunanistan’ın Türklere yönelik baskısı sonucu dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’in yönettiği hükumetin 20 Temmuz 1974 tarihinde başlattığı Kıbrıs Barış Harekatı’nın bugün 49. yıldönümü.
ARKA PLAN
Kıbrıs Adası’nın Anadolu ve Arap Yarımadası’nı arasında coğrafi hakimiyet sağlama konusundaki avantajlı jeostratejik konumu bölgeyi hakimiyet savaşlarının önemli bir noktası haline getirdi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun 1878 senesinde adayı 50 yıllığına kiralamasının bitmesine 8 yıl kala 1920 yılında Kıbrıs Adası’ndaki Rumlarla Türkler arasındaki tartışmalar başladı. Rumların, İngiltere’den habersiz bir şekilde Yunanistan’a katılma oylaması(plebisit) yapmak istemesinin Birleşik Krallık tarafından reddedilmesi Rumların İngilizleri adadan çıkarma isteğinin doğmasına neden oldu.
Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan arasında 11 Şubat 1959 tarihinde Kıbrıs’taki Rum ve Türk toplumları arasında imzalanan, bağımsız bir devlet olarak Kıbrıs halklarının durumunu belirleyen ve Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nı onaylayan Zürih Anlaşması imzalandı. Aynı taraflar arasında 19 Şubat 1959’da imzalanan Londra Antlaşması’nın ardından 16 Ağustos 1960 tarihinde bağımsız bir devlet olarak Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
TÜRKLERE YÖNELİK ŞİDDET OLAYLARI
Kıbrıslı Rumlar, 1960 Anayasası altında Kıbrıslı Türklere verilen hakların çok geniş olduğuna inanıyordu ve Akritas Planı’nı tasarlamıştı. Plan, anayasada Kıbrıslı Rumlar lehine reform yapmaya, uluslararası toplumu değişikliklerin doğruluğu konusunda ikna etmeye ve planı kabul etmemeleri durumunda birkaç gün içinde Kıbrıslı Türkleri şiddetle bastırmaya yönelikti. Anayasa değişiklikleri ile Türk toplumu, hükûmetteki etnik kotaları ayarlamak ve cumhurbaşkanı ile cumhurbaşkanı yardımcısının veto yetkisini iptal etmek de dâhil olmak üzere, azınlık olarak konumlarından vazgeçmiş olacaktı. Bu değişiklikler, Türk tarafınca reddedildi ve Türk temsilcisi hükûmeti terk etti
1960 yılında anayasa dağıldı ve 21 Aralık 1963’te Kıbrıs Rum polisinin de rol oynadığı ve iki Kıbrıslı Türk’ün öldürüldüğü Kanlı Noel gibi toplumsal şiddet olayları yaşandı.
1974 DARBESİ
Kıbrıs’ta Kasım 1973’te Yunanistan’da yönetime el koyan “Albaylar Cuntası” destekli bir darbe gerçekleştirildi. Kıbrıs’ta bir darbe yapıldığı haberi, Lefkoşa’da bulunan Türk Büyükelçiliğinin gönderdiği şifreli mesajla 15 Temmuz 1974 sabahı Türk Dışişleri tarafından öğrenildi. Dönemin hükümetinin diğer garantör ülke İngilte ile yaptığı görüşmelerden istenen sonuçların alınamaması üzerine Bakanlar Kurulu’nun 19 Temmuz 1974 tarihnde oy birliğiyle aldığı kararın ardından 20 Temmuz 1974 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Kıbrıs adasına yönelik operasyonu başlatıldı.
“YALNIZ TÜRKLERE DEĞİL RUMLARA DA BARIŞ GETİRMEK İÇİN”
Bülent Ecevit, 20 Temmuz 1974’te saat 06.10’da yaptığı açıklamada operasyonu, “Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs’a indirme ve çıkarma hareketi başlamış bulunuyor. Allah; milletimize, bütün Kıbrıslılara ve insanlığa hayırlı etsin. Bu şekilde insanlığa ve barışa büyük bir hizmette bulunmuş olacağımıza inanıyoruz. Öyle umarım ki kuvvetlerimize ateş açılmaz ve kanlı bir çatışmaya yol açılmaz. Biz aslında savaş için değil, barış için ve yalnız Türklere değil, Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz” sözleriyle duyurdu.
“AYŞE TATİLE ÇIKSIN”
Bülent Ecevit, 14 Ağustos 1974’te akıllara kazınan “Ayşe tatile çıksın” şifreli talimatıyla ikinci harekatı başlattı.
“Ayşe tatile çıksın” parolası dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş tarafından Bülent Ecevit’e söylenmiştir. Ayşe ismi Turan Güneş’in kızı Ayşe Güneş Ayata’dan gelmektedir.
KKTC’YE GİDEN SÜREÇ
Harekatın ardından 1975 yılında Kıbrıs Türk Federe Devleti, 15 Kasım 1983’te ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti(KKTC) kurulmuştur.
KKTC, Türkiye dışında herhangi bir ülke tarafından resmen tanınmamaktadır.